Ήταν οι πρόγονοί μας χαζοί;

Published On 2 October 2015 | By Ροδιανός Αντωνακόπουλος | Ροδιανός Αντωνακόπουλος - PhilosoFrog

Είναι ένα σχετικό θέμα, όπως τόσα άλλα θέματα, αλλά μια γρήγορη απάντηση θα ήταν «ναι!». Θα μπορούσαμε μάλιστα να μείνουμε με ανοιχτό το στόμα αν συνειδητοποιούσαμε το μέγεθος της «βλακείας» τους. Αλλά τι είναι έξυπνο, τι είναι βλακώδες και ποσό σχετικό είναι αυτό με την εποχή που εξετάζουμε;

Έχουμε μια εξιδανικευμένη ιδέα για τους προγόνους μας, είτε αυτοί είναι οι Αρχαίοι Έλληνες, είτε ανήκουν σε άλλες εθνικότητες. Τείνουμε σαν περήφανοι κληρονόμοι και συνεχιστές της ανθρώπινης ιστορίας να τιμούμε αυτούς που προϋπήρχαν από εμάς και επιζητούμε την αντίστοιχη τιμητική θέση από τους απογόνους μας. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Η ανθρώπινη νοημοσύνη δεν είναι κάτι στατικό. Ο άνθρωπος των σπηλαίων δεν είχε σε καμιά περίπτωση το «μυαλό» που έχει ένας σημερινός μέσος άνθρωπος. Αυτή η παρατήρηση δεν αναφέρεται μόνο σε θέματα γνώσεων αλλά και στην νοητική ικανότητα. Η ιστορία φυσικά αναδεικνύει τις πιο εξαιρετικές περιπτώσεις. Έτσι καταλήγουμε στην μνημόνευση μερικών εκατοντάδων ή χιλιάδων ιστορικών προσώπων για κάτι σοφό που είπαν ή έκαναν κάποια στιγμή στην ζωή τους επιλέγοντάς τους μέσα από τις άγνωστες ζωές εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων.

Η νέα τάση εξέτασης της ιστορίας, μας φέρνει πιο κοντά στην πραγματικότητα του παρελθόντος μας. Έχει μετακινηθεί από την καταγραφή και ανάλυση των εξαιρετικών περιπτώσεων, όπως μιας ένδοξης μάχης, μιας φιλοσοφίας ενός ξεχωριστού φιλόσοφου, ενός δημιουργήματος από ένα μοναδικό αρχιτέκτονα και σκύβει πάνω από την μεγαλύτερη εικόνα της εκάστοτε εποχής που αναλύει. Έτσι, ερχόμαστε πιο κοντά στον μέσο άνθρωπο της κάθε εποχής και αποκτάμε μια καλύτερη εικόνα της δικής του καθημερινότητας. Σε αυτή την ρεαλιστική προσέγγιση της ιστορικής καθημερινότητας γίνεται εμφανής η διαφορά στο επίπεδο σκέψης των προγόνων μας σε σχέση με το δικό μας. Θα μπορούσε σίγουρα να ειπωθεί ότι για τα δεδομένα της εκάστοτε εποχής κάποιος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «έξυπνος» ή ότι «έκανε κάτι έξυπνο». Αν συγκρίνουμε όμως το τότε με το τώρα, αυτό που θα χαρακτηρίζαμε ως «έξυπνο» για την εποχή του, μπορεί για τα σημερινά δεδομένα να ήταν προφανές.

Η «βλακεία» των προγόνων μας δεν περιορίζεται μόνο στις προκαταλήψεις, τις δεισιδαίμονες και στις λάθος ερμηνείες των φυσικών φαινομένων. Κρίνεται κυρίως από τον τρόπο που αντιμετώπιζαν τον συνάνθρωπο τους, από την συναίσθηση του γεωγραφικού τους αποτυπώματος, από τον σεβασμό τους στην φύση όχι από φόβο αλλά από επιλογή. Ο τρόπος που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον συνάνθρωπο του είναι ένας σημαντικός δείκτης ανάπτυξης μιας κοινωνίας. Μπορούμε με άνεση να προβλέψουμε ότι όσο ο άνθρωπος θα αναπτύσσεται τόσο και η ανθρώπινη ζωή θα αποκτά μεγαλύτερη αξία.

Η συναίσθηση του γεωγραφικού μας αποτυπώματος είναι επίσης πολύ σημαντικός δείκτης νοημοσύνης. Έχει μεγάλη σημασία για την ανθρώπινη νοημοσύνη και αντίληψη η συναίσθηση του μεγέθους μας σε σχέση με το υπόλοιπο γνωστό σύμπαν. Για παράδειγμα, υπήρχε εποχή που ο άνθρωπος σκεπτόταν έχοντας κατά νου το χωριό του και τα γύρω βουνά. Καθώς αναπτυσσόταν σκέφτηκε την πόλη και το κράτος του. Σήμερα υποτίθεται ότι πλησιάζουμε με δειλά βήματα να σκεπτόμαστε τον πλανήτη μας.  Η επιστημονική ανάπτυξη βοηθά τον άνθρωπο να αποκτά καλύτερη συναίσθηση του μεγέθους του σε σχέση με τον χώρο που βρίσκεται. Ο σεβασμός προς το φυσικό περιβάλλον από επιλογή είναι η αναγνώριση της υπεροχής της φύσης αλλά ταυτόχρονα είναι και η ενίσχυση της πιθανότητας για την δική μας επιβίωση. Η πεμπτουσία της ανθρώπινης νοητικής ανάπτυξης έχει ως απόλυτο σκοπό την επιβίωση.

progonoixazoi2

Πως θα ακούγαμε σήμερα αν μας έλεγαν ότι στην έκλειψη ηλίου κάποιοι θεοί παλεύουν ή κάποιος δράκος καταπίνει τον Ήλιο προσωρινά ή ότι ο Δίας θέλει να κάνει κάποια αταξία και επιβάλλει το σκοτάδι για να μην τον δουν; Μια άλλη όμορφη ιστορία έρχεται από τον Μεσαίωνα και ένα δαιμονισμένο μήλο που είχε τρομοκρατήσει όλο το χωριό διότι όποιος πλησίαζε άκουγε φωνές! Τελικά με ένα μακρύ ξύλο κατάφερε από απόσταση κάποιος γενναίος κάτοικος του χωριού να το σπρώξει στο ποτάμι. Ήταν όντως γενναίος για τον τρόπο που σκεπτόντουσαν σε αυτό το χωριό του μεσαίωνα. Αλλά αν σας φαίνονται αυτά πολύ παλιά ή ακόμα και γραφικές αποτυπώσεις πεποιθήσεων μια άλλης εποχής δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Σκεφτείτε για παράδειγμα τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και τις μάχες των χαρακωμάτων. Σκεφτείτε την δολοφονία ανθρώπων στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο λόγω της εθνικότητας τους. Σκεφτείτε την απόθεση επικίνδυνων μολυσματικών αποβλήτων σε κάποιο ποτάμι την δεκαετία του ‘80 με την πεποίθηση ότι δεν θα μας επηρεάσει.

Η ανθρώπινη βλακεία βρίσκεται κάτω από κάθε πετραδάκι της ιστορικής μας διαδρομής. Είναι απύθμενη και επιβλητική στους αιώνες που έχουμε ένδοξα διασχίσει μέχρι σήμερα. Αν την συγκρίνεις με τα επιτεύγματα μας σίγουρα θα υπερισχύσει. Για αυτό τον λόγο καλό είναι να μην την λησμονούμε και να μην την δικαιολογούμε αποδίδοντας την σε συνθήκες της κάθε εποχής. Η γνώση του παρελθόντος θα πρέπει να μας γεμίζει με ταπεινότητα και φόβο για τον ίδιο τον εαυτό μας. Οι αποφάσεις που παίρνουμε σήμερα κινδυνεύουμε να μνημονευτούν σε 1000 χρόνια όπως εγώ παρουσίασα την ιστορία με το μήλο από τον μεσαίωνα. Έτσι, πρέπει να καταλήξουμε ότι η ανάδειξη της ιστορικής μας «βλακείας» είναι εξίσου σημαντική για την πρόοδο μας.

Like this Article? Share it!

About The Author

: Πτυχιούχος στην Περιβαλλοντολογία με ειδίκευση στην Διαχείριση Περιβάλλοντος και στην Διαχείριση Αποβλήτων από το Πανεπιστήμιο του Abertay Dundee της Σκωτίας. Εργάζεται και διαθέτει εμπειρία στον τομέα του περιβάλλοντος από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει αρθρογραφήσει σε εξειδικευμένα περιβαλλοντικά και ενημερωτικά περιοδικά.