Αγώνας δρόμου για τον περιορισμό των πυρηνικών

Η επίτευξη συμφωνίας για το “πάγωμα” του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν είναι ελπιδοφόρα εξέλιξη. Υπάρχουν όμως αρκετά ακόμη κράτη που φιλοδοξούν να μπουν ή ανήκουν ήδη στο “club” των πυρηνικών δυνάμεων και δεν δείχνουν καμία διάθεση να συμμορφωθούν με τη συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων.

Τα τελευταία χρόνια η επίτευξη συμφωνιών για τον έλεγχο και τον περιορισμό των πυρηνικών δραστηριοτήτων σε διαφορετικές χώρες του πλανήτη είναι ένας αγώνας δρόμου. Σε αυτή την κατεύθυνση επιτεύχθηκε και η συμφωνία για τον “πάγωμα” του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Μετά την πρώτη χρήση ατομικής βόμβας από τις ΗΠΑ στην πόλη Χιροσίμα της Ιαπωνίας τον Αύγουστο του 1945, όλος ο κόσμος συνειδητοποίησε τη μεγάλη δύναμη της πυρηνικής ενέργειας και κατ’ επέκταση των χωρών που την κατέχουν. Σήμερα, 68 χρόνια μετά, ολοένα και περισσότερες χώρες αναπτύσσουν πυρηνικά προγράμματα.

Η προσπάθεια περιορισμού των πυρηνικών, έτσι ώστε να περιοριστεί και ο κίνδυνος της χρήσης τους, ξεκίνησε το 1970 με την εφαρμογή της συνθήκης μη διάδοσης πυρηνικών όπλων (Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons-NTP), έχοντας τρεις πυλώνες: τη μη διάδοση, τον αφοπλισμό και την ειρηνική χρήση τους. Η συνθήκη αναγνωρίζει ως «πυρηνικά κράτη» τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα. Συνολικά, 189 κράτη έχουν υπογράψει τη συνθήκη αυτή.

Υπάρχουν όμως και κράτη που δεν έχουν υπογράψει ποτέ τη συνθήκη αυτή, ενώ ο έλεγχος και ο περιορισμός των πυρηνικών δραστηριοτήτων τους είναι αδύνατος. Υπάρχουν κι αυτά που αποχώρησαν ή που δεν συμμορφώθηκαν ποτέ, παρά την αρχική συμμετοχή τους. Οι συγκεκριμένες χώρες μπορεί να μην ανήκουν στις μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη, αλλά αυτό δεν τις κάνει λιγότερο επικίνδυνες.

Ινδία

Η Ινδία είναι μία από τις χώρες που δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων (NTP), διαφωνώντας με το σκεπτικό της για τη διατήρηση μόνο των μέχρι τότε υπαρχουσών πυρηνικών δυνάμεων και τη διαίρεση σε «έχοντες» και «μη έχοντες» πυρηνικές κεφαλές. Το 1974 έκανε την πρώτη της δοκιμή και μέχρι τώρα δεν είναι γνωστό πόσες κεφαλές κατέχει – μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν.

Μπορεί η Ινδία να μην έχει αποδεχτεί τη συνθήκη και να μην βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των πέντε μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων, αλλά έχει δεσμευτεί δημόσια ότι δεν θα χρησιμοποιήσει πρώτη πυρηνικά όπλα και θα καταφύγει σε αυτά μόνο ως απάντηση στη χρήση τους εναντίον της.

Πακιστάν

Άλλη μία χώρα που δεν έχει υπογράψει ποτέ τη συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών είναι το Πακιστάν. Τον Μάιο του 1998 η χώρα πραγματοποίησε την πρώτη της δοκιμή σε απάντηση των πυρηνικών δραστηριοτήτων της Ινδίας. Λόγω της μη συμμετοχής στην παγκόσμια συνθήκη, η πυρηνική δύναμη που κατέχει το Πακιστάν δεν μπορεί να υπολογιστεί με σιγουριά.

Η συνεχιζόμενη κόντρα του Πακιστάν με την Ινδία, ακόμη και μετά το τέλος του μεταξύ τους πολέμου, αποτελεί το κύριο κίνητρο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας από το Πακιστάν. Αυτή η κόντρα μεταφράζεται και σε ένα μεγάλο κίνδυνο για έναν πυρηνικό πόλεμο, όσο οι δύο χώρες δεν καταλήγουν σε κάποια συμφωνία.

Ισραήλ

Εκτός από την Ινδία και το Πακιστάν, ούτε το Ισραήλ έχει υπογράψει τη συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών και αποτελεί μία ακόμη απειλή στην «πυρηνική ισορροπία» του πλανήτη. Σύμφωνα με το αμερικανικό Κογκρέσο, το Ισραήλ αναπτύσσει πυρηνική δραστηριότητα και κατέχει πυρηνικά όπλα, την ύπαρξη των οποίων δεν έχει αποδεχτεί ποτέ δημόσια. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Ισραήλ ούτε αποδέχεται αλλά ούτε διαψεύδει αυτή την αναφορά, μόνο αναστάτωση μπορεί να προκαλέσει. Έτσι, θεωρείται ως μια από τις πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη, παρά την έλλειψη επίσημων στοιχείων.

Βόρεια Κορέα

Παρά την προσπάθεια για την αποτροπή διάδοσης των πυρηνικών δραστηριοτήτων και τον αφοπλισμό, η Βόρεια Κορέα αναδείχθηκε ως μια από τις νεότερες χώρες στο “club” των πυρηνικών. Μετά την καταγγελία των ΗΠΑ ότι η Β. Κορέα είχε αναπτύξει παράνομη πυρηνική δραστηριότητα εμπλουτίζοντας ουράνιο για ένα πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων, η Βόρειος Κορέα ανακοίνωσε το 2003 την αποχώρησή της από τη συνθήκη της μη διάδοσης των πυρηνικών. Το Οκτώβριο του 2006 πραγματοποίησε την πρώτη της πυρηνική δοκιμή, η οποία επιβεβαιώθηκε από τις ΗΠΑ, αλλά εκτιμήθηκε ως μόνο μερικώς επιτυχημένη.

Ιράν

Το Ιράν είναι μία από τις χώρες που είχε υπογράψει τη γνωστή συνθήκη NTP για την αποτροπή της δημιουργίας κι άλλων πυρηνικών δυνάμεων και της χρήσης πυρηνικών όπλων. Το 2012 όμως, σύμφωνα με αναφορές των ΗΠΑ, το Ιράν είχε αναπτύξει παράνομες πυρηνικές δραστηριότητες, κάνοντας έρευνα που θα συνέβαλε σε μια πιθανή παραγωγή  πυρηνικών όπλων (χωρίς όμως απαραίτητα να σχεδιάζει κάτι τέτοιο). Η υποψία παραγωγής πυρηνικών όπλων σε μια περιοχή όπως αυτή της Μέσης Ανατολής σήμανε το καμπανάκι του κινδύνου για ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα. Έτσι, στις 24 Νοεμβρίου, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με τα λεγόμενα πυρηνικά κράτη, το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει τις πυρηνικές του δραστηριότητες, αρχικά για έξι μήνες, διάστημα στο οποίο δεν θα του επιβληθούν νέες κυρώσεις.

Η συμφωνία σταματάει την «πρόοδο» του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, συμπεριλαμβανομένου και του αντιδραστήρα στο Αράκ. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) είναι αυτή που θα συντονίσει την συμφωνία που επιτεύχθηκε, παρακολουθώντας τη συμμόρφωση της ιρανικής κυβέρνησης στους όρους και τις προϋποθέσεις της.