Από τον Σαραμάγκου στον Σεφέρη: οι «εθνικές» πρωτιές στα Νόμπελ Λογοτεχνίας

Στις 8 Οκτωβρίου του 1998 ο Ζοζέ Σαραμάγκου γίνεται ο πρώτος Πορτογάλος που κερδίζει το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το thefrog.gr τον θυμάται, μαζί με άλλους τέσσερις μεγάλους λογοτέχνες που έφεραν πρώτοι στη χώρα τους το κορυφαίο βραβείο.

Σαν σήμερα το 1998 η Σουηδική Ακαδημία απονέμει στον Ζοζέ Σαραμάγκου (José Saramago) το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έτσι, ο μεγάλος λογοτέχνης γίνεται ο πρώτος Πορτογάλος που κερδίζει το διάσημο βραβείο.

Ο Σαραμάγκου ξεκίνησε να εργάζεται ως μηχανικός αυτοκινήτων, αφού λόγω της οικονομικής του κατάστασης δεν μπορούσε να πάει στο κλασικό γυμνάσιο και γράφτηκε σε τεχνική σχολή. Στο χώρο των γραμμάτων μπήκε όταν εργάστηκε ως μεταφραστής στο χώρο των εκδόσεων και στη συνέχεια δούλεψε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Diário de Notícias. Παράλληλα ξεκίνησε την πορεία του ως συγγραφέας το 1947, κατά την περίοδο της δικτατορίας του Σαλαζάρ, όταν έγραψε το πρώτο του βιβλίο Terra do Pecado (Γη της Αμαρτίας), το οποίο πέρασε απαρατήρητο.

Δηλωμένος άθεος και κομμουνιστής, μέσα από τα βιβλία του προσπαθούσε να καταγγείλει τα κακώς κείμενα και να διηγηθεί ιστορίες με έναν αλληγορικό τρόπο, δίνοντας μεγάλη σημασία στον ανθρώπινο παράγοντα. Στο πλαίσιο αυτών των αλληγοριών, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμη και θρησκευτικά θέματα. Αυτό, και συγκεκριμένα το βιβλίο του Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο (1991), εξόργισε τόσο πολύ την καθολική εκκλησία που οδήγησε στην απόρριψη της υποψηφιότητάς του από την τότε πορτογαλική κυβέρνηση για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. Το γεγονός αυτό τον έκανε να εγκαταλείψει τη χώρα και να εγκατασταθεί μόνιμα στα Κανάρια Νησιά.

Το 1998 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, κάτι που κανένας συμπατριώτης του δεν είχε κατορθώσει έως τότε, και έγινε διεθνώς γνωστός. Ο Σαραμάγκου όχι μόνο δεν σταμάτησε το συγγραφικό του έργο, αλλά έγινε και ένας οργισμένος blogger, που δεν δίσταζε να λέει την άποψή του μέχρι και το τέλος της ζωής του, το 2010.

Εκτός από τον Ζοζέ Σαραμάγκου, το thefrog.gr θυμάται άλλους τέσσερις λογοτέχνες που τιμήθηκαν από τη Σουηδική Ακαδημία για την προσφορά τους στο χώρο των γραμμάτων και έγιναν οι πρώτοι λογοτέχνες στη χώρα τους που κέρδισαν το Βραβείο Νόμπελ.

Γιώργος Σεφέρης- 1963

Ο «δικός μας» ποιητής Γιώργος Σεφέρης ήταν ο πρώτος Έλληνας λογοτέχνης που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και έκανε την νεότερη ελληνική λογοτεχνία γνωστή κι εκτός των εθνικών συνόρων. Το 1963 η Σουηδική Ακαδημία τίμησε τον Σεφέρη για την πνευματική προσφορά του και όπως αναφέρει «για την εξέχουσα λυρική του γραφή, εμπνευσμένη από ένα βαθύ αίσθημα για τον ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες». Με τη μοντέρνα του γραφή στα ποιήματά του εγκαινίασε μια νέα εποχή στην ελληνική λογοτεχνία, χωρίς όμως να σταματήσει να εμπνέεται από την παράδοση της ελληνικής γλώσσας και ιστορίας.

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες- 1982

Ο διάσημος Κολομβιανός δημοσιογράφος και συγγραφέας ήταν ο πρώτος στη χώρα του που κέρδισε το περίφημο αυτό bραβείο, αποκτώντας διεθνή αναγνώριση. Έκανε το συγγραφικό του ντεμπούτο το 1947, αλλά η έκδοση του Εκατό Χρόνια Μοναξιά το 1967, τον καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Το 1982 τιμήθηκε από την Σουηδική Ακαδημία «για τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, στα οποία το φανταστικό με το πραγματικό συνδυάζονται μέσα σ’ ένα πλούσιο φανταστικό κόσμο, αντανακλώντας τη ζωή και τις συγκρούσεις που συντελούνται σε μια ολόκληρη ηπείρο».

Οκτάβιο Πας-1990

Άλλος ένας λογοτέχνης που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ και έφερε στη χώρα του για πρώτη φορά μια τέτοια διάκριση είναι ο Μεξικανός ποιητής Οκτάβιο Πας (Octavio Paz). Μέσα από το ποιητικό του έργο προσπάθησε να καταδείξει την κοινωνική εκμετάλλευση σε βάρος των μεξικανών αγροτών και τάχθηκε κατά του φασισμού κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου. Κορυφαίο έργο του κι ένα από τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας θεωρείται το ποίημα “Piedra del Sol” (Ηλιόπετρα) που εκδόθηκε το 1957. Το 1990 λαμβάνει από τη Σουηδική Ακαδημία το Βραβείο Νόμπελ «για την παθιασμένη του γραφή με τους ανοιχτούς ορίζοντες, η οποία χαρακτηρίζεται από την συναισθηματική νοημοσύνη και την ανθρωπιστική ακεραιότητα».

Ορχάν Παμούκ-2006

Ο πρώτος Τούρκος που βραβεύτηκε ποτέ με το Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι ο συγγραφέας Ορχάν Παμούκ (Orhan Pamuk), ο οποίος συνάντησε μεγάλη διεθνή επιτυχία και τα βιβλία του πούλησαν εκατομμύρια αντίτυπα μετά τη διάκρισή του αυτή. Κάτοικος Κωνσταντινούπολης ο ίδιος, με πυξίδα την ιστορία μεταφέρει την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της Πόλης, ως ένα σταυροδρόμι πολιτισμών της Ανατολής και της Δύσης. Πέρα από το συγγραφικό του έργο, ο Παμούκ είναι γνωστός στη χώρα του και για την τόλμη του να εκφράζει ανοικτά τις απόψεις του για μελανά σημεία της τουρκικής ιστορίας και μάλιστα να διώκεται γι’ αυτές, όπως στην περίπτωση της υποστήριξης των Κούρδων αλλά και της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Το 2006 η Σουηδική Ακαδημία τιμά τον Τούρκο συγγραφέα, «ο οποίος στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γενέτειράς του (της Κωνσταντινούπολης) ανακάλυψε καινούρια σύμβολα στα πλαίσια της σύγκρουσης και της συνύφανσης διαφορετικών πολιτισμών».