Δέκα σκέψεις του «προέδρου των φτωχών» Χοσέ Μουχίκα

Θα μπορούσαν άραγε να αποτελέσουν έμπνευση για τον επόμενο έλληνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας;

Αγωνίστηκε με τους Τουπαμάρος και φυλακίστηκε για 13 χρόνια -εκ των οποίων πέρασε τα δύο σε απομόνωση στον πάτο ενός πηγαδιού. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ουρουγουάη, πρωταγωνίστησε στην πολιτική δημιουργώντας το Κίνημα για την Πολιτική Συμμετοχή (MPP). Εκλέχθηκε βουλευτής (1994), γερουσιαστής (1999), έγινε υπουργός Γεωργίας (2005) και τελικά Πρόεδρος της χώρας του, το 2009.

Ωστόσο, ο Χοσέ Μουχίκα αρνήθηκε να μετακομίσει στην προεδρική έπαυλη και να αποχωριστεί τον “σκαραβαίο” του 1987 που οδηγεί. Παρέμεινε στο αγρόκτημά του και συνέχισε να καλλιεργεί χρυσάνθεμα με τη γυναίκα του, που υπήρξε κι αυτή αγωνίστρια των Τουπαμάρος. Δωρίζει το 90% του μισθού του, ύψους 12.000 δολαρίων, σε κοινωφελείς σκοπούς, όπως προγράμματα στέγασης για φτωχούς και ιδίως για ανύπανδρες μητέρες.

Στα χρόνια της διακυβέρνησής του, οι ανισότητες στην Ουρουγουάη μειώθηκαν χωρίς να ανακοπεί η ανάπτυξη της οικονομίας: το ποσοστό όσων ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας μειώθηκε στο 12% από το 40% που ήταν το 2005, ενώ η οικονομία αναπτύχθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,8%. Επιπλέον, ο Μουχίκα προχώρησε σε μία σειρά ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις, όπως η νομιμοποίηση των εκτρώσεων, η θεσμοθέτηση των γάμων ομόφυλων ζευγαριών, αλλά και η πολυσυζητημένη αποποινικοποίηση της μαριχουάνας.

Σε λίγες ημέρες, ο 79χρονος Χοσέ Μουχίκα αποχαιρετά την προεδρία, καθώς στην Ουρουγουάη δεν επιτρέπεται δεύτερη διαδοχική θητεία. Διαλέξαμε λίγες σκέψεις του ανθρώπου που έχει ήδη γράψει ιστορία ως ο «πρόεδρος των φτωχών», με την ελπίδα μια μέρα να δούμε πολιτικούς σαν κι αυτόν και στη χώρα μας.

Για την πραγματική φτώχεια

«Με αποκαλούν τον “φτωχότερο πρόεδρο του κόσμου”, αλλά εγώ δεν είμαι φτωχός. Φτωχοί είναι αυτοί που δουλεύουν μόνο για να διατηρήσουν έναν ακριβό τρόπο ζωής και θέλουν όλο και περισσότερα υλικά αγαθά».

Για την ελευθερία από τον υλισμό

«Είναι ζήτημα ελευθερίας. Αν δεν έχεις μεγάλη ιδιοκτησία, δεν χρειάζεται να δουλεύεις όλη τη ζωή σου σαν δούλος για να τη συντηρείς. Έτσι, έχεις περισσότερο χρόνο για τον εαυτό σου.».

Για την προεδρία και τα αξιώματα

«Ο πρόεδρος είναι ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος που εκλέγεται για μία συγκεκριμένη δουλειά. Δεν είναι βασιλιάς, δεν είναι θεός. Δεν είναι ο παντογνώστης γιατρός-μάγος κάποιας φυλής. Είναι ένας δημόσιος υπάλληλος. Νομίζω ότι ο ιδανικός τρόπος ζωής [για τον πρόεδρο] είναι να ζει όπως η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου που προσπαθούμε να υπηρετούμε και να εκπροσωπούμε.»

Για την ηλικία και τον συντηρητισμό

«Το θλιβερό είναι ότι ένας 80χρονος παππούς πρέπει να είναι ο ανοιχτόμυαλος. Οι γέροι δεν είναι γέροι λόγω της ηλικίας τους, αλλά λόγω της νοοτροπίας που κουβαλούν. Τρομοκρατούνται με [τις πολιτικές μας], αλλά δεν τρομοκρατούνται με όσα συμβαίνουν στο δρόμο;»

Για την αποποινικοποίηση της μαριχουάνας και τις εξαρτήσεις

«Η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών είναι χειρότερη από τα ναρκωτικά – πολύ χειρότερη. Τα ναρκωτικά είναι ασθένεια, και δε νομίζω ότι υπάρχουν “καλά” ναρκωτικά, ή ότι η μαριχουάνα είναι καλή. Ούτε τα τσιγάρα. Καμία εξάρτηση δεν είναι καλή, και συμπεριλαμβάνω το αλκοόλ.»

«Η μόνη εξάρτηση είναι η αγάπη. Ξεχάστε όλα τα άλλα.»

Για τη νομιμοποίηση των εκτρώσεων και τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών

«Εφαρμόσαμε μία πολύ απλή αρχή: να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα. Η έκτρωση υπάρχει από καταβολής κόσμου. Γάμοι ομοφυλοφίλων; Ελάτε τώρα. Από καταβολής κόσμου. Είχαμε τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Μέγα Αλέξανδρο, ελάτε τώρα. Τι “μοντέρνο” υπάρχει σε αυτά; Είναι παλιότερα από ό,τι εμείς. Είναι μία αντικειμενική πραγματικότητα. Το να μην προχωρήσουμε στη θεσμοθέτησή τους θα ισοδυναμούσε με το να βασανίζουμε κόσμο χωρίς λόγο.»

Για το παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης

«Θέλουμε το μοντέλο ανάπτυξης και κατανάλωσης των πλούσιων χωρών; Σας ρωτώ: τι θα συνέβαινε σε αυτόν τον πλανήτη αν οι Ινδοί είχαν την ίδια αναλογία αυτοκινήτων ανά νοικοκυριό με τους Γερμανούς; Πόσο οξυγόνο θα μας απέμενε; Έχει ο πλανήτης μας αρκετούς πόρους ώστε 7 ή 8 δισεκατομμύρια άνθρωποι να φτάσουν στο επίπεδο κατανάλωσης και σπατάλης που παρατηρούμε στις πλούσιες κοινωνίες; Αυτή ακριβώς η υπερκατανάλωση είναι που βλάπτει τον πλανήτη μας.»

Για τη θεοποίηση των αγορών

«Θυσιάσαμε τους παλιούς, άυλους θεούς και τώρα προσκυνούμε στο ναό της Θεάς Αγοράς. Αυτή οργανώνει την οικονομία μας, την πολιτική μας, τις συνήθειές μας, τις ζωές μας. Μας προσφέρει δείκτες και πιστωτικές κάρτες και μας δίνει την εντύπωση της ευτυχίας.»

Για τους -ισμούς και την Αριστερά

«Κάτω οι -ισμοί! Πάνω μία Αριστερά που είναι ικανή να σκέφτεται με πιο ανοιχτούς ορίζοντες. Με άλλα λόγια, έχω θεραπευτεί πλήρως από τις υπεραπλουστεύσεις, από τη διαίρεση του κόσμου σε καλούς και κακούς, από την “ασπρόμαυρη” σκέψη. Έχω αναθεωρήσει!»

Για τις εξεγέρσεις

«Έχω δει κάποιες “Ανοίξεις” που κατέληξαν να γίνουν φοβεροί χειμώνες. Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα, δεν μπορούμε να ζούμε μόνοι μας. Για να είναι δυνατή η ζωή μας, εξαρτόμαστε από την κοινωνία. Είναι άλλο πράγμα να ανατρέπεις μία κυβέρνηση ή να στήνεις οδοφράγματα, και τελείως διαφορετική υπόθεση να δημιουργείς μία καλύτερη κοινωνία, που χρειάζεται οργάνωση, πειθαρχία και μακροπρόθεσμη δουλειά. Ας μην μπερδεύουμε αυτά τα δύο. Θέλω να είμαι σαφής: συμπαθώ τη νεανική ενέργεια [των εξεγέρσεων], αλλά νομίζω ότι δεν οδηγεί πουθενά αν δεν ωριμάσει.»