Ποτέ πριν ο «άνθρωπος» δεν έζησε καλύτερα

Την επόμενη φορά που θα βρίσκεστε στο κέντρο εγκλωβισμένοι στο μποτιλιάρισμα, μην αγανακτήσετε για τις δυσκολίες της ζωής. Την επόμενη φορά που η γιαγιά σας θα σας πει ότι στην εποχή της τα πράγματα ήταν καλύτερα, μην το πιστέψετε. Την επόμενη φορά που θα βγείτε από το σινεμά μετά από μια ταινία εποχής, μην πείτε έτσι απλά πόσο πολύ θα θέλατε να ζείτε «σ’ εκείνη» την εποχή.

Τείνουμε να αντιλαμβανόμαστε τη ζωή μας και τον χώρο – χρόνο μέσα στον οποίο διαδραματίζεται, σε περιορισμένα όρια, κομμένα και ραμμένα στις διαστάσεις μας. Έτσι, συγκρίνουμε καταστάσεις ανατρέχοντας στη βιβλιοθήκη των αναμνήσεών μας ή ρωτώντας μεγαλύτερους, αποκτώντας με αυτό τον τρόπο πρόσβαση και στις δικές τους αναμνήσεις. Αλλά οι αναμνήσεις εμπλουτίζονται συνήθως με γερές δόσεις «νοσταλγίας» και η εικόνα που μεταφέρουν είναι αλλοιωμένη. Επίσης, είναι χρονικά περιορισμένες και δεν ξεπερνούν συνήθως τον έναν αιώνα, ακόμα και αν μας τα διηγείται ένας αρκετά ηλικιωμένος άνθρωπος. Τέλος, είναι οι αναμνήσεις ενός ανθρώπου και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να σκιαγραφήσουν τη συνολική εικόνα.

Έτσι λοιπόν, ανατρέχουμε στη μελέτη της ιστορίας για να αποκτήσουμε μια πιο διευρυμένη αντίληψη του χρόνου και όλων τον παραγόντων που περιβάλουν ένα γεγονός. Ακόμα και εκεί όμως, ανακαλύπτουμε μια απλή κάτοψη της καθημερινότητας του απλού ανθρώπου. Αν θέλουμε να μπούμε πραγματικά στη ζωή ενός ανθρώπου του παρελθόντος, χρειαζόμαστε ένα κράμα λογικής, μελέτης της ιστορίας και της στατιστικής και αρκετή φαντασία. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα διαπιστώναμε ότι πράγματι, ως άνθρωποι, ζούμε στην καλύτερη εποχή της ιστορίας μας.

Η γιαγιά μας βλέπει ειδήσεις και μέσα σε μισή ώρα μαθαίνει τα χειρότερα που συνέβησαν το τελευταίο 24ωρο, σε έναν ολόκληρο πλανήτη με επτά δισεκατομμύρια κατοίκους. Είναι λογικό να συμπεραίνει ότι πριν 60 χρόνια, που τα νέα τα οποία μάθαινε ήταν από το χωριό της ή την μικρή της γειτονιά και αφορούσαν συνήθως μόνο κάποιες εκατοντάδες ανθρώπων, η κατάσταση ήταν πολύ καλύτερη.

Ας απομακρυνθούμε ακόμα περισσότερο. Φανταστείτε έναν παρουσιαστή ειδήσεων σε ένα τηλεοπτικό σταθμό με παγκόσμια κάλυψη, τον Μεσαίωνα. Θα βλέπαμε στις κεντρικές ειδήσεις της ημέρας νέα όπως: «Σήμερα, άλλοι 500 άνθρωποι θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο έξω από την Φλωρεντία, εξαιτίας του γνωστού και ως ‘Μαύρου Θανάτου’, που παρασύρει στο θάνατο χιλιάδες από τους κατοίκους της», (η εξάπλωση της επιδημίας της βουβωνικής πανώλης στην Ευρώπη του 13^ου και 14^ου αιώνα είχε ως συνέπεια να χαθεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης).

Στην συνέχεια του δελτίου ο παρουσιαστής μάς πληροφορεί: «Τώρα μεταφερόμαστε σε απευθείας σύνδεση στην Καστίλλη της Ισπανίας, όπου ο διάσημος πάτερ Τόμας ντε Τορκεμάδα εξάγνισε ταυτόχρονα μέσω της πυράς, 100 ψυχές»  [ο πρώτος μέγας ιεροεξεταστής (1420-1498). Χρησιμοποιούσε μεθόδους βασανιστηρίων τόσο πρωτότυπες όσο και απάνθρωπες. Η πιο αποτρόπαια επινόησή του, ήταν οι μαζικές δημόσιες εκτελέσεις, στις οποίες οι αιρετικοί παραδίδονταν στις φλόγες κατά εκατοντάδες].

Οι ειδήσεις συνεχίζουν: «Στα βόρεια σύνορα της Κίνας εξακολουθούν οι επιδρομές σε χωριά από τους Μογγόλους. Σήμερα, μέσω του μοναδικού επιζόντα από την τελευταία τους επίθεση μαθαίνουμε ότι σκότωσαν όλους τους άντρες και τα αγόρια του χωριού όπως και τις περισσότερες γυναίκες αφού πρώτα τις βίασαν. Όσες επέζησαν τις πήραν μαζί τους για σκλάβες. Τέλος σας αναφέρουμε ότι παγκοσμίως σήμερα βυθίστηκαν 67 πλοία, πνίγηκαν συνολικά 1.954 άνθρωποι και αγνοούνται άλλοι 678. Στα ευχάριστα νέα τις ημέρας, νέες έρευνες δείχνουν ότι αυξήθηκε το προσδόκιμο της ανθρώπινης ζωής στα 40 έτη! Αυτό ισχύει φυσικά για όσους δεν πεθάνουν στην γέννα ή καταφέρουν να περάσουν την ηλικία των 10».

Μετά από ένα τέτοιο δελτίο, γιατί αυτή ήταν η παγκόσμια εικόνα σε καθημερινή βάση, αν η γιαγιά μας συνέκρινε τις δυο περιόδους, σίγουρα θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τελικά τώρα είναι καλύτερα. Μη βιαστείτε να πείτε ότι η σύγκριση με τον μεσαίωνα δεν είναι αντικειμενικό παράδειγμα. Όσο πιο πίσω πάτε, τόσο χειρότερα είναι τα πράγματα. Το προσδόκιμο ζωής στην αρχαία Ελλάδα ήταν 28 έτη! Σήμερα το προσδόκιμο ζωής είναι 80 χρόνια στον ανεπτυγμένο κόσμο και ο υπόλοιπος κόσμος ακολουθεί.

Όποιον άλλο τομέα και να συγκρίνουμε θα βρούμε τεράστιες βελτιώσεις στην εποχή μας. Στη μείωση των δολοφονιών, των θανάτων από ασιτία, αρρώστιες και καιρικά φαινόμενα, των θανατηφόρων ατυχημάτων, των πολέμων, των εγκλημάτων. Η ποιότητα της ζωής του ανθρώπου έχει βελτιωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό ακόμα και με συγκρίσεις δύο αιώνων πριν. Τόσο στις συνθήκες διαβίωσης, εργασίας και πολίτικων δικαιωμάτων όσο και στην τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο. Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο που παρατηρείται, είναι μία όλο και μεγαλύτερη συντόμευση των χρονικών διαστημάτων που απαιτείτε να περάσουν, για να γίνει αισθητή στατιστικά κάποια αλλαγή, σε διάφορους τομείς. Πλέον υπάρχουν αλλαγές προς το καλύτερο, βάση των στατιστικών δεδομένων, ακόμα και μέσα σε μία δεκαετία.

Γι’ αυτό την επόμενη φορά που με αυστηρότητα, όπως συνηθίζουμε, θα κρίνουμε την κατάσταση του «ανθρώπου» σήμερα, ας πάμε πρώτα μια νοητή βόλτα πίσω χρονικά και ας αναλογιστούμε μέσα από ποιες συνθήκες πέρασε ο πρόγονός μας. Ας προσπαθήσουμε να μπούμε μέσα στη ζωή του, όπως εκείνη ήταν πριν 200, πριν 1000, ακόμα και πριν 5000 χιλιάδες χρόνια. Ίσως εκεί να τον βρούμε μέσα σε μια σπηλιά να προσπαθεί να ανάψει τη φωτιά για να ζεσταθεί, άρρωστο, πεινασμένο και φοβισμένο. Πως θα αντιδρούσε άραγε αυτός ο προγονός μας στο παράπονό μας για το μποτιλιάρισμα σήμερα το πρωί;