Ποτέ πριν ο άνθρωπος δεν ήξερε λιγότερα από ότι σήμερα

Στο Λονδίνο της Βικτωριανής Εποχής υπήρχε μια επιχείρηση με εφευρέσεις που αποφάσισε να βάλει λουκέτο, διότι οι ιδιοκτήτες πίστευαν ότι δεν υπήρχε τίποτα άλλο να εφευρεθεί και ότι όλα είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Έτσι βλέπει ο άνθρωπος τον κόσμο μέσα από το παρόν του. Πλημμυρισμένο από γνώση. Είναι όμως αυτό αλήθεια;

Η γνώση είναι σχετική. Το πόση από αυτή διαθέτεις είναι απόλυτα συνδεδεμένο με το πόση από αυτή θεωρείς ότι υπάρχει. Ας θεωρήσουμε ότι υπήρχε ένα βιβλίο που περιείχε όλη την γνώση του σύμπαντος. Αν πιστεύαμε ότι περιέχει δέκα κεφάλαια και θεωρούσαμε ότι έχουμε ήδη διαβάσει τα έξι τότε θα είχαμε την εντύπωση ότι γνωρίζουμε ήδη αρκετά. Αν όμως ξαφνικά συνειδητοποιήσουμε ότι κάναμε λάθος και τελικά το βιβλίο περιέχει εκατό κεφάλαια τότε θα ξέραμε ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα. Αυτό συμβαίνει στον άνθρωπο σε όλη του την ιστορία. Κάθε φορά που απαντά μια ερώτηση, δέκα νέες ερωτήσεις γεννιούνται στην θέση της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αριθμός των αναπάντητων ερωτημάτων να μεγαλώνει όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται. Έτσι καταλήγουμε να έχουμε περισσότερα αναπάντητα ερωτήματα από τους προγόνους μας, άρα να γνωρίζουμε λιγότερα. Όσο πιο ανεπτυγμένοι, τόσο περισσότερα τα αναπάντητα ερωτήματα και όσο περισσότερα τα ερωτήματα, τόσο μεγαλύτερη η άγνοια.

Εντυπωσιακό αλλά πραγματικό, όταν αντιλαμβανόμαστε την σχετικότητα των πραγμάτων. Έτσι σήμερα, μετά από τουλάχιστον 5000 χρόνια συνεχούς ανάπτυξης του ανθρώπου, ακόμα δεν καταλαβαίνουμε σχεδόν τίποτα. Αλλά ας αγγίξουμε λίγο αυτή την άγνοια με την φτωχή μας  αντίληψη. Η φυσική του κόσμου μας έχει μέχρι στιγμής δυο επιστημονικά πρίσματα μέσα από τα οποία προσπαθούμε να τον εξηγήσουμε. Το ένα είναι η λεγόμενη Νευτώνεια ή Κλασική Φυσική, η οποία περιγράφει την κίνηση μακροσκοπικών αντικειμένων, από ένα βλήμα έως ένα πλανήτη. Την λέμε κλασική γιατί με αυτή ασχολήθηκε ο άνθρωπος από τα αρχαία χρόνια. Σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι την γνωρίζουμε σχετικά καλά. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για το άλλο πρίσμα το οποίο είναι η Κβαντική Φυσική η οποία περιγράφει τη συμπεριφορά της ύλης στο μοριακό, ατομικό και υποατομικό επίπεδο. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν υπάρχουν κοινοί κανόνες. Ότι ισχύει ως απαραβίαστος φυσικός νόμος στην Νευτώνεια Φυσική δεν σημαίνει ότι παραμένει σε ισχύ και στον κόσμο της Κβαντικής Φυσικής. Αυτό είναι τουλάχιστον περίεργο διότι τα σώματα τα οποία υπακούουν απόλυτα στην Κλασσική Φυσική αποτελούνται από τα ίδια άτομα που υπακούν σε μια άλλη, εντελώς διαφορική φυσική.

Για παράδειγμα στην Κβαντική Φυσική ένα σωματίδιο μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δυο ή περισσότερα διαφορετικά σημεία. Επίσης τα σωματίδια δεν λαμβάνουν επίσημες ιδιότητες μέχρι να μετρηθούν ή να παρατηρηθούν με κάποιο τρόπο. Σαν να λέμε ότι ο Ήλιος μας δεν έχει μάζα μέχρι να τον κοιτάξουμε. Ένα ακόμα καλύτερο που κάποια στιγμή θα κυριαρχήσει στις επικοινωνίες μας είναι η κβαντική διεμπλοκή ή «Στοιχειωμένη Δράση» (“Spooky Action”). Σε αυτό το υπαρκτό φαινόμενο που έχει αποδειχτεί μέσο πειραμάτων, δύο αντικείμενα τα οποία δημιουργούνται μαζί, όπως δυο ηλεκτρόνια για παράδειγμα, μένουν σε κατάσταση διεμπλοκής ασχέτως του χώρου που βρίσκεται μεταξύ τους. Έτσι οτιδήποτε κάνουμε στο ένα από το δυο, το άλλο αντιδρά ακαριαία ακόμα και αν τα χωρίζει ολόκληρο το σύμπαν μας. Κάποια μέρα η επικοινωνία μας θα στηρίζεται σε αυτό το φυσικό φαινόμενο. Θα μπορούμε να μεταφέρουμε την πληροφορία στιγμιαία ασχέτως του χώρου που μας χωρίζει.

Σε αυτόν τον ανατρεπτικό μικρόκοσμο υπάρχουν τεράστιες αποστάσεις σε σχέση με το μέγεθος των σωμάτων που τον αποτελούν. Δηλαδή αν ο πυρήνας ήταν ίσος με ένα μπαλάκι γκολφ, τότε τα ηλεκτρόνια τα οποία περιφέρονται γύρω από αυτόν θα είχαν μια απόσταση περίπου 2,5 χιλιόμετρα. Άρα το κενό κυριαρχεί. Το σχετικά απόλυτο τίποτα κυριαρχεί και στο σύμπαν. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το σύμπαν αποτελείται περίπου από 5% υλη (μάζα όπως την αντιλαμβανόμαστε, δηλαδή στερεά και όχι μόνο σώματα), 27% σκοτεινή υλη (κάτι για το οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα) και 68% σκοτεινή ενέργεια (κάτι για το οποίο δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα). Μάλιστα, αν πάρεις αυτό το 5% της ύλης και την συγκεντρώσεις όλη σε μια «γωνίτσα», θεωρητικά αφαιρώντας το κενό μεταξύ των υποατομικών σωμάτων που την αποτελούν τότε θα καλύψεις κάτι λιγότερο από το 0,0000000000000000000042% του σύμπαντος που μας περιβάλλει. Άρα, αυτό το νούμερο θα μπορούσαμε να πούμε ότι αντιστοιχεί στην υλη που υπάρχει στο σύμπαν και για την οποία εμείς οι άνθρωποι περηφανευόμαστε ότι ξέρουμε κάποια πράγματα. Ακόμα και αν ξέραμε τα πάντα για αυτή, τότε θα ξέραμε το 0,0000000000000000000042% από όσα είναι εκεί έξω.

Φυσικά, αν δεχτούμε την ιστορική παρατήρηση που αναφέρθηκε στην αρχή, δηλαδή ότι όσο αναπτυσσόμαστε η άγνοια μας μεγαλώνει, τότε πρέπει να αναμένουμε ότι στο μέλλον αυτό το θεωρητικό νούμερο που εκπροσωπεί υποθετικά την γνώση μας από το βιβλίο του σύμπαντος θα μικρύνει ακόμα περισσότερο. Πιθανό, αν δεχτούμε μια αρκετά διαδεδομένη επιστημονική αντίληψη για την ύπαρξη άπειρων παράλληλων συμπάντων. Ναι βέβαια, διότι όλα αυτά που γνωρίζουμε εμείς, αφορούν αυτό το σύμπαν. Αν υπάρχουν και άλλα, τότε η άγνοια μας μόλις απέκτησε πολλαπλασιαστικό έκθετη το άπειρο.

Σε αυτόν των ωκεανό της άγνοιας, επιπλέουμε σαν καρφίτσα σε σωσίβιο και παρόλα αυτά η μαγεία μας είναι ότι, αν ρωτήσεις σήμερα έναν μέσο άνθρωπο πόσο πιστεύει ότι έχει αναπτυχθεί ο άνθρωπος στην κατανόηση του κόσμου θα σου πει «πάρα πολύ». Το ίδιο θα απαντούσε ο άνθρωπος και πριν 1000 χρόνια και το ίδιο θα απαντήσει και μετά από 1 εκατομμύριο χρόνια από σήμερα, αν υπάρχει ακόμα. Αλλά η πραγματική ερώτηση είναι, θα είναι ποτέ αρκετά;

Υ.Γ.: «Ο μεγαλύτερος εχθρός της γνώσης δεν είναι η άγνοια, είναι η ψευδαίσθηση της γνώσης.»

– Στίβεν Χώκινγκ (1942, Βρετανός θεωρητικός φυσικός και κοσμολόγος)