Το χάος της απλότητας

Έχετε ακούσει κάποιους ανθρώπους που αναζητάνε στην ζωή τους κάτι «απλό» και αναρωτιούνται γιατί είναι τόσο δύσκολο να το βρουν; Φυσικά και το έχετε ακούσει. Πρώτα από όλα από τον εαυτό σας. Πρόκειται για μια κοινά εκφραζόμενη διαμαρτυρία των περισσότερων και όχι μόνο στις μέρες μας αλλά ανά τους αιώνες. Συνήθως αναφέρονται στον σύντροφο που θα ήθελαν να είχαν, αλλά όχι μόνο. Η αντίστοιχη επιθυμία προεκτείνεται και σε πολλές άλλες πλευρές της ζωής. Πως όμως κατέληξε το αντικειμενικά «απλό» να είναι τόσο υποκειμενικά δυσεύρετο;

Πρόκειται για μια παρεξήγηση που δημιουργούν οι λέξεις και ο τρόπος που τις χρησιμοποιούμε. Βλέπετε, έχει συνδεθεί η «απλότητα» με το «προσεγγίσιμο», το «συνηθισμένο», το «μη σύνθετο» και γενικότερα με την «ευκολία». Στην πραγματικότητα η «απλότητα» έρχεται σε αντίθεση με όλα αυτά που εννοούμε όταν την επικαλούμαστε. Το «απλό» είναι ίσως σε μια ευρεία έννοια η πιο περίπλοκη «μορφή». Αυτό συμβαίνει διότι η απλότητα είναι προϊόν εξέλιξης. Η εξέλιξη, ανάλογα την περίπτωση, συνοδεύεται από μια ιστορία, δηλαδή από μια μακρά σειρά προσπαθειών που η μια χτίστηκε πάνω στην άλλη.

Στην ιστορία του ανθρώπου η «απλότητα» συνδέθηκε με την «σοφία», με το βαθύτερο νόημα της ζωής, με το «ανώτερο», το «ουσιαστικότερο», το «θεϊκό». Ένας φανατικός οπαδός της απλότητας ήταν και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν (1879-1955, Γερμανοεβραίος φυσικός). Πίστευε ότι δεν είναι δυνατόν το σύμπαν να μην έχει απλούς κανόνες που το διακυβερνούν. Αν δούλευε πάνω σε κάποιο πρόβλημα και κατέληγε σε μια περίπλοκη απάντηση, θεωρούσε ότι ήταν λάθος εξ ορισμού. Έλεγε για να υποστηρίξει αυτή την απλότητα ότι «θα έπρεπε να ήταν δυνατό να εξηγήσουμε τους νόμους της φυσικής σε μια μπαργούμαν». Τώρα δεν φταίει σε τίποτα η «μπαργούμαν» που ενέπλεξε ο Αϊνστάιν μέσα στο απόφθεγμα του, αλλά αυτό που κρατάμε ήταν ότι ήθελε να είναι τόσο απλοί οι νόμοι της φυσικής ώστε να μπορούν να εξηγηθούν σε έναν άνθρωπο μη εξειδικευμένο με το αντικείμενο της φυσικής επιστήμης.

Ένα άλλο στοιχείο που διαμορφώνει και επηρεάζει την εκάστοτε αναζητούμενη «απλότητα» είναι αυτός που την αναζητά. Η απλότητα μπορεί να αγγίξει μόνο κάποιον που έχει φτάσει στο σημείο να είναι απλός. Φανταστείτε για παράδειγμα κάποιον που σκέφτεται περίπλοκα να αναζητεί το απλό. Πόσο περίπλοκο είναι αυτό; Αν και είναι λογικό το αντίθετο σε μας να έχει την γοητεία του και σεβαστή η επιθυμία του κάθε ανθρώπου, εν τούτοις θα πρέπει να συνειδητοποιούμε τη μεγάλη δυσκολία που είναι αλυσοδεμένη με το υποκειμενικά απλό. Αλλά τα πολλαπλά εμπόδια της προσέγγισης του «απλού» δεν σταματούν εδώ. Η ανάδειξη του απαιτεί και ένα παρομοίως απλό περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτό υπάρχει. Φανταστείτε έναν πολύ απλό άνθρωπο μέσα σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον. Ίσως η οικογένεια του ή οι συνθήκες στην χώρα που ζει. Πως αυτό να χαρακτηριστεί απλό;

Η ουσία του «απλού» βρίσκεται μόνο μέσα μας. Η εξωτερική αναζήτηση είναι μάταιη. Η αντίληψη μας στα εξωτερικά ερεθίσματα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό επιλογή δική μας. Όταν εκφράζουμε μια επιθυμία για την εύρεση του απλού τότε σίγουρα σκεφτόμαστε περίπλοκα και καλό είναι να ξεκινήσουμε από μέσα μας το άδειασμα και την απλοποίηση. Αν διερευνήσουμε βαθύτερα τι είναι ακριβώς αυτό που κρύβεται πίσω από την επιθυμία μας για το «απλό» τότε θα βρούμε την επιθυμία μας στο ουσιώδες, το πραγματικό και στην ασφάλεια. Δηλαδή σε περίπλοκες έννοιες. Γι’ αυτό μια καλή αρχή της προσέγγισης του απλού πέρα από την ενδοσκόπηση μας είναι η απαγκίστρωση των επιθυμιών από τον χρόνο. Θα παρατηρήσουμε ότι η απλότητα ανθίζει σε αυτούς που έχουν καλή σχέση με το παρόν και μαραζώνει σε αυτούς που αγαπάνε να σκέφτονται το παρελθόν και το μέλλον.

Τέλος, δεν είναι κακό να επιθυμήσετε και το πολύπλοκο. Έχει και αυτό την χάρη του. Γιατί την επομένη φορά να μην πείτε αντί του «θέλω κάτι απλό», «θέλω κάτι πολύπλοκο»; Αυτό τότε θα είναι πραγματικά εύκολο, συνηθισμένο και προσεγγίσιμο. Αν παρόλα αυτά είστε επίμονοι κυνηγοί της «απλότητας» τότε μην απογοητεύεστε. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η απλότητα είναι δική μας επιλογή και μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από τους άλλους. Είναι σημαντικό όμως να έχετε αντιληφθεί το μέγεθος της δυσκολίας που διαπέρνα από άκρη σε άκρη κάθε τι απλό. Λιτά αλλά εύστοχα το έθεσε ο Τσάρλυ Τσάπλιν (1889-1977, Βρετανός ηθοποιός), λέγοντας: «Η απλότητα δεν είναι απλό πράγμα».