Mythbustin’ Frog: 3+1 εορταστικοί μύθοι

Οι τρεις Μάγοι δεν ήταν τρεις, ο Ηρώδης έχει αδικηθεί από την ιστορία και το κυριότερο: ο Χριστός δεν γεννήθηκε τα Χριστούγεννα.

Ο Χριστός γεννήθηκε προ Χριστού

Είναι αδύνατον να προσδιοριστεί το ακριβές έτος της γέννησης του Χριστού. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Ιησούς γεννήθηκε… προ Χριστού. Στο Ευαγγέλιο του Λουκά αναφέρεται ότι η Γέννηση έγινε τις ημέρες βασιλείας του Ηρώδη του Μεγάλου. Ο Ηρώδης, όμως, πέθανε το 750 “από κτίσεως Ρώμης” δηλαδή το 4 π.Χ..

Ο Λουκάς αναφέρει επίσης ότι λίγο πριν τη γέννηση του Ιησού διατάχθηκε γενική απογραφή πληθυσμού στην Ιουδαία από τον αυτοκράτορα Αύγουστο. Ιστορικά, η συγκεκριμένη απογραφή έγινε μεταξύ 12 π.Χ. και 6 π.Χ..

Επιπλέον, στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου αναφέρεται το άστρο της Βηθλεέμ. Σύμφωνα με τον Κέπλερ και άλλους αστρονόμους, το άστρο αντιστοιχεί στο ουράνιο φαινόμενο που προκαλείται από τη συνάντηση τριών πλανητών, του Κρόνου, του Δία και της Αφροδίτης. Αυτό παρατηρήθηκε το έτος 747 από κτίσεως Ρώμης ή 7 π.Χ..

Οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί τοποθετούν τη Γέννηση στο 2 π.Χ. το αργότερο.

Ο Χριστός δεν γεννήθηκε τα Χριστούγεννα

Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο όταν γίνεται προσπάθεια να προσδιοριστεί με ακρίβεια η ημέρα της γέννησης του Ιησού. Πάντως είναι σίγουρο ότι η 25η Δεκεμβρίου επιλέχθηκε ως ημέρα εορτασμού τον 3ο ή 4ο αιώνα μ.Χ. Μέχρι τότε, οι Χριστιανοί γιόρταζαν τη γέννηση του Ιησού στο πλαίσιο του εορτασμού των Θεοφανίων, στις 6 Ιανουαρίου.

Σύμφωνα με μια θεωρία, η 25η Δεκεμβρίου επιλέχθηκε απλώς επειδή ήταν η ημέρα που συμπληρώθηκαν εννέα μήνες από τη σύλληψη του Ιησού (25 Μαρτίου). Άλλοι ιστορικοί τονίζουν ότι την ίδια ημέρα θεωρούνταν ότι γεννήθηκε ο Sol Invictis (ο Αήττητος Ήλιος των Ρωμαίων) αλλά και ο περσικός θεός Μίθρας. Εξάλλου, ο εκχριστιανισμός των παγανιστών θεωρείται βέβαιο ότι διευκολύνθηκε από την επιλογή της συγκεκριμένης ημερομηνίας, καθώς γύρω στο χειμερινό ηλιοστάσιο γίνονταν σημαντικές παγανιστικές γιορτές, όπως τα Saturnalia.

Στις πρωτοχριστιανικές πηγές αναφέρονται διάφορες πιθανές ημερομηνίες για τα “πραγματικά” Χριστούγεννα: ο Κλημέντιος (περίπου 150 – 215 μ.Χ.) καταλήγει στην 20ή Μαΐου αλλά σημειώνει ότι άλλοι υποστήριζαν τις 18 ή 19 Απριλίου και τις 28 Μαΐου. Για τον Ιππόλυτο (περίπου 170 – 236 μ.Χ.) η Γέννηση πρέπει να τοποθετηθεί στις 2 Ιανουαρίου. Από άλλους αναφέρονται επίσης οι 17, 20 Νοεμβρίου και η 25η Μαρτίου.

Οι τρεις Μάγοι δεν ήταν τρεις

Η γνωστή ιστορία με τους τρεις Μάγους από την Ανατολή υπάρχει μόνο στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου. Εκεί όμως (Ματθ. 2.1) δεν αναφέρεται κανένας συγκεκριμένος αριθμός Μάγων – πιθανότατα η αντιπροσωπεία των σοφών ήταν αρκετά μεγαλύτερη. Καθώς όμως αναφέρονται τρία δώρα -χρυσός, λιβάνι και σμύρνα- επικράτησε η υπόθεση ότι οι Μάγοι ήταν τρεις. Όσον αφορά στα ονόματα Μελχιόρ, Γάσπαρ και Βαλτάσαρ, τα συναντάμε πολύ αργότερα, για πρώτη φορά σε ένα ελληνικό χειρόγραφο του 500 μ.Χ. περίπου.

Εξάλλου είναι εντελώς αβάσιμη η παραδοσιακή απεικόνιση των Μάγων να προσκυνούν το θείο βρέφος στη φάτνη, όπου βρίσκονται επίσης βοσκοί και άγγελοι. Ο Ματθαίος αναφέρει ότι η επίσκεψη έγινε σε ένα σπίτι, όπου βρισκόταν μόνο η Μαρία (“ελθόντες εις την οικίαν είδαν το παιδίον με την μητέρα αυτού Μαρίαν”, Ματθ. 2.11).

Η όλη αφήγηση των Μάγων έχει αναμφίβολα επηρεαστεί από προγενέστερους περσικούς μύθους. Από την άλλη, ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Ματθαίος εμπνεύστηκε την ιστορία από το ταξίδι στη Ρώμη του βασιλιά της Αρμενίας Τριδάτη, ο οποίος πήγε να αποτίσει φόρο τιμής στον αυτοκράτορα Νέρωνα με τους μάγους του το 66 μ.Χ., λίγα χρόνια πριν τη συγγραφή του Ευαγγελίου.

Ο Ηρώδης δεν έσφαξε τα νήπια

Η σφαγή των νηπίων δεν φαντάζει παράλογη όταν μιλάμε για έναν βασιλιά που διέταξε τη θανάτωση των ίδιων του των γιων. Όμως, πέρα από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, δεν υπάρχει καμία πηγή που να επιβεβαιώνει το γεγονός, παρότι διάφοροι ιστορικοί της εποχής κατέγραψαν με λεπτομέρεια τη ζωή του Ηρώδη.

Παρόλα αυτά, η ιστορία απέκτησε κεντρικό ρόλο στη χριστιανική θρησκεία. Η βυζαντινή παράδοση κάνει λόγο για σφαγή 14.000 νηπίων, ενώ μία συριακή λίστα ανεβάζει τον αριθμό στις 64.000 και κοπτικές πηγές στις 114.000 (!), αναφέροντας μάλιστα συγκεκριμένη ημερομηνία, την 29η Δεκεμβρίου.

Ρεαλιστικά, αν ποτέ έγινε η σφαγή, δεν πρέπει να σκοτώθηκαν πάνω από λίγες δεκάδες μωρά, καθώς η Βηθλεέμ την εποχή του Ιησού είχε γύρω στους 1.000 κατοίκους. Ακόμη και για την επίσημη Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, τα θύματα της σφαγής ήταν μόλις έξι έως είκοσι στην πόλη και περίπου άλλα δέκα στις γύρω περιοχές.