Mythbustin’ Frog: Δεν είναι «γαλάζιες» όλες οι παραλίες με γαλάζια σημαία

Δυστυχώς δεν πρόκειται για εξαιρέσεις: πολλές «βραβευμένες» παραλίες αποδεικνύονται ακατάλληλες για κολύμβηση, προκαλώντας ερωτηματικά για το θεσμό της «Γαλάζιας Σημαίας».

Κάθε χρόνο τα ΜΜΕ πανηγυρίζουν για τις εκατοντάδες ελληνικές παραλίες που βραβεύονται με τη «Γαλάζια Σημαία». Δυστυχώς, η διάκριση αυτή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι συγκεκριμένες ακτές είναι κατάλληλες για κολύμβηση. Σε αρκετές περιπτώσεις δείγματα που λαμβάνονται σε «βραβευμένες» παραλίες περιέχουν ουσίες και μικροοργανισμούς πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Πώς γίνεται αυτό;

Ένας θεσμός χωρίς θεσμικό πλαίσιο

Η πιστοποίηση της «Γαλάζιας Σημαίας» δίνεται από το δανέζικο Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Foundation for Environmental Education, FEE). Τα πρώτα βραβεία δόθηκαν το 1987 και από τότε ο θεσμός επεκτάθηκε, με το FEE να αριθμεί σήμερα 63 χώρες μέλη.

Στην Ελλάδα, το FEE εκπροσωπείται από την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) από το 1992. Ωστόσο, παρότι το υπουργείο Περιβάλλοντος στηρίζει ενεργά το πρόγραμμα των «Γαλάζιων Σημαιών» δεν υπάρχει συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο που να διέπει το θεσμό. Πρόκειται, δηλαδή, για μία δράση μη κυβερνητικής οργάνωσης (της FEE), που υποστηρίζεται από τις αρμόδιες αρχές και ορισμένους ακόμη φορείς (Δήμοι, ελληνικές ΜΚΟ, εθελοντές) αλλά χωρίς επίσημο θεσμικό πλαίσιο.

Ποιοι έλεγχοι;

Φυσικά, το διεθνές πρόγραμμα της «Γαλάζιας Σημαίας» θέτει κάποια κριτήρια για την καθαριότητα, την οργάνωση, την ασφάλεια και την προστασία της φύσης στις υποψήφιες παραλίες. Ειδικά όσον αφορά στην καθαριότητα, πρέπει να γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι δύο φορές το μήνα κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου.

Ωστόσο, η σελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος όπου (υποτίθεται ότι) αναρτώνται τα αποτελέσματα των ελέγχων δεν έχει ανανεωθεί από το 2009 (!). Ακόμη όμως κι αν υποθέσουμε ότι οι έλεγχοι γίνονται κανονικά, υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα αξιοπιστίας: οι ίδιοι φορείς που -χωρίς να υπάρχει κάποιο επίσημο θεσμικό πλαίσιο- είναι αρμόδιοι για τους ελέγχους, είναι αυτοί που προτείνουν τις υποψήφιες για τη «Γαλάζια Σημαία» ελληνικές ακτές στη FEE.

Όπως λοιπόν σημειώνεται στην ιστοσελίδα του ΠΑΚΟΕ (Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών), «πώς να εμπιστευτεί κανείς ένα Πρόγραμμα που δεν είναι κατοχυρωμένο νομικά και επιπλέον λειτουργεί πάνω σε μία αυθαίρετη βάση κριτηρίων, που κανείς δεν ελέγχει, εκτός από τους ίδιους τους φορείς που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα;».

Η πραγματικότητα στις ελληνικές παραλίες

Το ΠΑΚΟΕ, ένας ανεξάρτητος επιστημονικός φορέας, διενεργεί δειγματοληπτικούς ελέγχους σε παραλίες της Αττικής, εξετάζοντας κυρίως τους πιο σοβαρούς παράγοντες ρύπανσης, όπως τα κολοβακτηρίδια και οι εντερόκοκκοι. Φέτος, δεκατρείς παραλίες της Αττικής πήραν τη «Γαλάζια Σημαία», ωστόσο, σύμφωνα με τους ελέγχους του ΠΑΚΟΕ ορισμένες από αυτές είναι ακατάλληλες για κολύμβηση. Για παράδειγμα, έχει δοθεί η περίφημη σημαία στο Αυλάκι, ωστόσο στον έλεγχο του ΠΑΚΟΕ βρέθηκαν εντερόκοκκοι άνω του επιτρεπτού ορίου και στα τρία σημεία της περιοχής όπου λήφθηκαν δείγματα. Το ίδιο ισχύει για την παραλία “Βούλα Α”, το Λαγονήσι και άλλες ακτές της Αττικής.

Στην εξαιρετικά χρήσιμη ιστοσελίδα Clean Beaches λειτουργεί ένας διαδραστικός χάρτης της Αττικής όπου παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των ελέγχων ανεξάρτητων φορέων, όπως το ΠΑΚΟΕ. Ο αριθμός των ακατάλληλων παραλιών προκαλεί έκπληξη – πόσο μάλλον όταν αυτές είναι «βραβευμένες» για τα «πεντακάθαρα» νερά τους.

Η απλή εξήγηση

Είναι χαρακτηριστικό ότι όχι μόνο δίνονται με εξαιρετική ευκολία οι «Γαλάζιες Σημαίες», αλλά και δεν αφαιρούνται ποτέ. Καμία «υποστολή» δεν έχει γίνει σε ελληνική παραλία, παρότι η FEE απαιτεί επαναληπτικούς ελέγχους από τους αρμόδιους φορείς όχι μόνο πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου.

Η εξήγηση είναι απλή: όταν αρμόδιοι για τις υποψηφιότητες είναι οι δήμοι και τα υπουργεία, δεν έχουν κανένα συμφέρον να «δυσφημίσουν» τις ελληνικές παραλίες, που είναι η αιχμή της στρατηγικής του «success story» στον τοπικό και εθνικό τουρισμό. Εξάλλου, αν εξετάσει κανείς τη λίστα με τις «βραβευμένες» παραλίες, θα παρατηρήσει ότι πολλές από αυτές -το 70% σύμφωνα με το ΠΑΚΟΕ- είναι ουσιαστικά ιδιωτικές (μπροστά σε ξενοδοχεία, μεγάλα beach bar και άλλες παράκτιες επιχειρήσεις).

Ο κίνδυνος που διατρέχουν οι λουόμενοι από τους επικίνδυνους μικροοργανισμούς προφανώς αποτελεί λεπτομέρεια μπροστά στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα…