Σαουδική Αραβία: τέλος μιας εποχής

Ο θάνατος του Βασιλιά Αμπντούλα της Σαουδικής Αραβίας ήρθε στην κατάλληλη ιστορικά στιγμή.

Ο υπέργηρος μονάρχης πέθανε στον κολοφώνα της ισχύος της χώρας του. Τα επόμενα χρόνια η Σαουδική Αραβία θα δει το κύρος της να μειώνεται σταδιακά, αφού προβλέπεται ότι σε 12 χρόνια δεν θα μπορεί να εξάγει πετρέλαιο σε σημαντικές ποσότητες λόγω των τεράστιων εσωτερικών της αναγκών και θα σκιάζεται πολιτικά από το ανερχόμενο Ιράν- το οποίο θα αποκτήσει μεγάλη σημασία για τις ΗΠΑ μετά την πυρηνική συμφωνία μαζί τους.

Η Σαουδική Αραβία αισθάνεται περικυκλωμένη. Στα νότια σύνορα της οι Ιρανοί πέτυχαν να ελέγχουν την Υεμένη, συνεργαζόμενοι με τοπικές φυλές, το Ιράκ που συνορεύει μαζί τους είναι ουσιαστικά πλέον σιιτικό, το Μπαχρέιν που είναι πλειοψηφικά σιιτικό ελέγχεται μετά βίας από τους εγκάθετους του Ριάντ, η Συρία και ο Λίβανος ελέγχονται από ομάδες φιλό-ιρανικές, το Κατάρ είναι εχθρικό και οι ίδιες οι ανατολικές περιοχές της Σαουδικής Αραβίας, εκεί που υπάρχει το πετρέλαιο, είναι σιιτικές.

Απέναντι της στον Περσικό Κόλπο είναι το ισχυρό Ιράν που ελέγχει και τα στενά του Ορμούζ, από όπου περνούν όλα τα πετρελαιοφόρα. Η σιιτική θρησκευτική αμφισβήτηση της βαθειά σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας είναι ουσιαστικά πολιτική υπόσκαψη ενός κράτους που στηρίζει την υπαρξιακή νομιμοποίηση της εξουσίας του στο ότι η χώρα και η ηγεσία της είναι ο θεματοφύλακας των δυο Ιερών Τόπων, της Μέκκας και της Μεδίνας.

Ο Βασιλιάς Αμπντούλα ήταν ο τελικός εκφραστής του σαουδαραβικού ιμπεριαλισμού μιας χώρας, που άρχισε από τις δράσεις του Λόρενς της Αραβίας, έγινε σημαντική από τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά χάρις στο πετρέλαιο αλλά και χάρις στην ευφυΐα και διπλωματικότητα του Βασιλιά Ιμπν Σάουντ.

Η χωρά εξελίχθηκε στον μεγαλύτερο πετρελαϊκό σύμμαχο των ΗΠΑ που επέβαλλε μεταξύ άλλων και το δολάριο ως αποκλειστικό νόμισμα των πετρελαϊκών συναλλαγών και είναι σε θέση να επηρεάζει σημαντικά την αμερικανική πολιτική, χάρις και στους ισχυρούς και επωφελείς δεσμούς μεταξύ αυτής και το αμερικανικού Κογκρέσου, της Γερουσίας και ενίοτε της Προεδρίας.

Η Σαουδική Αραβία, ύστερα από την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ το 1990, συμμάχησε με τις ΗΠΑ και εκδίωξε τον εισβολέα, εξ αιτίας όμως αυτών των επιχειρήσεων, αλλά και των εσωτερικών θρησκευτικών και πολιτικών εντάσεων, εμφανίστηκε η ισλαμική τρομοκρατία από τον ισλαμικό φονταμενταλισμό μέσα στην χώρα- ακραίο δείγμα της οποίας είναι η Αλ Κάϊντα και ο Μπιν Λάντεν.

Την τρομοκρατία αυτή οι Σαουδάραβες προσπαθούν να την διώξουν ώστε να εκφράζεται εκτός συνόρων τους, όμως είναι τουλάχιστον ασαφείς οι σχέσεις μεταξύ σαουδαραβικού κατεστημένου και τζιχαντισμού.

Όταν το 1995 ο διάδοχος τότε του θρόνου Αμπντούλα ανέλαβε τα ηνία μετά την βαριά ασθένεια του Βασιλιά Φαντ, συνέχισε τον ήπιο εκσυγχρονισμό αλλά βρέθηκε αντιμέτωπος με δυο δύσκολα προβλήματα. Την ισλαμική τρομοκρατία, απότοκο του σαουδαραβικού ακραίου ουαχαμπιτισμού, που από το 2003 και μετά οξύνεται, και την ιρανική εν δυνάμει και αναδυόμενη κυριαρχία του Περσικού Κόλπου και του σιιτικού φανατισμού του, αντίδοτο του φανατικού απολυταρχισμού της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας. Η σύγκρουση με το Ιράν καθόρισε και καθορίζει την σαουδαραβική εξωτερική πολιτική.

Ο Βασιλιάς Αμπντούλα άφησε τον συμβουλευτικό/ρυθμιστικό λόγο που είχε στα αραβικά και γειτονικά κράτη και άσκησε ευθέως παρεμβατισμό με την εμφάνιση της Αραβικής Άνοιξης. Η Αραβική Άνοιξη όταν άρχισε τον Δεκέμβριο του 2010 στην Αίγυπτο και απλώθηκε αστραπιαία σε πολλές αραβικές χώρες, ανησύχησε ιδιαίτερα την Σαουδική Αραβία διότι ανέτρεψε σειρά κυβερνήσεων με τις οποίες η Σαουδική Αραβία είχε σχέσεις συνεργασίας και επιρροής, κυρίως λόγο των τεράστιων εσόδων της αλλά και της θρησκευτικής της ακτινοβολίας.

Στην Αίγυπτο, μια συσσώρευση πλούτου και αυταρχισμού σε λίγους μαζί με μια μεγάλη και αυξανόμενα φτωχότερη νεολαία, ανικανοποίητη και κοινωνικά δικτυωμένη που βρήκε έκφραση σε θρησκευτικό-πολιτικά σχήματα όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ήταν οι κύριες αιτίες της επανάστασης. Οι εντάσεις στην Σαουδική Αραβία, εμπνευσμένες και από την Αραβική Άνοιξη, ήταν σημαντικές από το 2011 και ανησύχησαν το Στέμμα. Εκτός από την εσωτερική καταστολή, η Σαουδική Αραβία ανέλαβε και πολύ ενεργό εξωτερικό ρόλο.

Το 2011 στην Αίγυπτο, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έκαναν πρόεδρο του κόμματος τους τον Μοχάμεντ Μόρσι, δραπετεύσαντα πολιτικό κρατούμενο, ο οποίος στις εκλογές του Ιουνίου 2012 εκθρόνισε τον στενό φίλο των Σαουδαράβων Μουμπάρακ. Ο Μόρσι έκανε το τεράστιο λάθος να προσπαθήσει να ενισχύσει τις σχέσεις της χώρας του με το Ιράν. Αυτό η Σαουδική Αραβία δεν μπορούσε να το δεχτεί και να έχει πίεση από Ανατολή και Δύση στα σύνορα της.

Το δεύτερο λάθος ήταν η ενίσχυση των Αδελφών Μουσουλμάνων και των ιδεών τους για Ισλαμική Δημοκρατία, που υποδαύλιζε αντίστοιχες επιθυμίες εντός Σαουδικής Αραβίας. Έτσι οι Αμερικανοί έδωσαν την ώθηση, οι Σαουδάραβες την χρηματοδότηση και ο αιγυπτιακός στρατός ανέτρεψε τον Μόρσι και επέβαλε τον Στρατηγό Αλ Σίσι τον Ιούλιο του 2013 ως πρόεδρο της Αιγύπτου.

Ο Βασιλιάς Αμπντούλα έβλεπε όλους τους Σιίτες ως πράκτορες του Ιράν και κάθε συνεργαζόμενο με το Ιράν ως εχθρική απειλή για την χώρα και τον ίδιο. Όταν με την Αραβική Άνοιξη άρχισαν τα πρώτα σκιρτήματα ελευθερίας στην Συρία, προεδρευόμενη από τον κοινοβουλευτικό δικτάτορα Ασσάντ, αλαουίτη και φίλο-ιρανό, και οι ειρηνικές διαδηλώσεις για περισσότερη ελευθερία κατεστάλησαν βίαια, ο Αμπντούλα βρήκε την ευκαιρία απόπειρας ανατροπής του Ασσάντ και ταυτόχρονα εξαγωγής των επικίνδυνων, θρησκευτικά ακραίων στοιχείων από την χώρα του προς την Συρία- αυτών που μετά έφτιαξαν τον τζιχαντισμό του Ισλαμικού Κράτους.

Αυτό βέβαια είχε τότε και τις ευλογίες των ΗΠΑ που με ικανό διπλωματικό οπορτουνιστικό χειρισμό κατάφεραν να αφαιρέσουν τα χημικά όπλα από τον Ασσάντ και να μένουν μόνο τα πυρηνικά του Ιράν, η τελευταία στρατηγική απειλή για το Ισραήλ.

Ο Αμπντούλα ήταν ο κατεξοχήν πολέμιος δι’ αντιπροσώπων στη Συρία, στο Λίβανο, στην Υεμένη και το Μπαχρέιν . Πρόσφατα έγινε και οικονομικός εχθρός της Ρωσίας και του Ιράν με το γκρέμισμα της τιμής του πετρελαίου που επέβαλε σε συνεννόηση με τους Αμερικανούς. Το κύριο όμως μίσος και φόβο το είχε με το Ιράν και γι’ αυτό είχε ζητήσει και από τις ΗΠΑ και από το Ισραήλ να βομβαρδίσουν τα πυρηνικά του Ιράν αδιαφορώντας για τις συνέπειες.

Τα πράγματα δεν εξελίσσονται καλά για την Σαουδική Αραβία, ο Ασσάντ είναι πολύ σκληρός για να πέσει εύκολα, στηρίζεται σε όλο το συριακό Μπααθ που είδε τι έπαθε το ιρακινό Μπααθ όταν έπεσε ο Σαντάμ Χουσεΐν και στηρίζεται επίσης στις πολλές μικρές μειονότητες για τις οποίες είναι ο μόνος εγγυητής ύπαρξης, αφού αυτές είδαν τι παθαίνουν οι μειονότητες στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους

Η Χεζμπολά στον Λίβανο εκπαιδεύτηκε πολεμικά μαχόμενη στην Συρία, στην Υεμένη θα έχει τώρα φανατικούς στα σύνορα της Σαουδικής Αραβίας και ιρανόφιλους στην εξουσία, και το Ιράκ, παρόλο που έπεσε ο Αλ Μαλίκι που τόσο μισούσε ο Αμπντούλα, είναι πιο σιιτικό και ιρανόφιλο από ποτέ.

Ακόμη και το Ισλαμικό Κρατος που είναι σαουδαραβικό δημιούργημα προσβάλλει τώρα τα σαουδαραβικά σύνορα, διότι έφτασε και κατέλαβε τα συνορεύοντα με την Σαουδική Αραβία εδάφη του Ιράκ.

Το σοβαρότερο όλων για την Σαουδική Αραβία είναι ότι στη σιιτική Ανατολική Περιοχή, εκεί που βρίσκονται οι καλύτερες πετρελαιοπηγές, έχουν ήδη αρχίσει μικρές ταραχές- πρόκειται για τον επόμενο στόχο των Ιρανών.

Δυστυχώς ο ηλικίας 79 ετών νέος Βασιλιάς Σαλμάν μαθαίνουμε ότι δεν είναι, λόγω ηλικίας, στο αναγκαίο πνευματικό επίπεδο. Επίσης στο παρελθόν υπήρξε υποστηρικτής με πολλά χρήματα του φονταμενταλισμού και είχε σχέσεις με τον τζιχαντισμό. Ο νέος διάδοχος Πρίγκιπας Μούρκιν είναι ο τελευταίος γιος του Ιμπν Σάουντ και μετά ο θρόνος πρέπει να περάσει στη νέα γενιά με άγνωστα αποτελέσματα.

Ο Πρίγκιπας Μούρκιν από την θητεία του ως επικεφαλής μέχρι πρόσφατα της Σαουδαραβικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και με εμπειρία διοικητική μπορεί να αναλάβει έργο.

Τα μεγάλα προβλήματα είναι δύο, οι σχέσεις με το Ιράν και η τιμή του πετρελαίου. Αυτά τα δυο θα καθορίσουν και την υπόλοιπη πολιτική της χώρας.

Η μέχρι τώρα διαδοχή στηρίχθηκε στην στενή σχέση με τις ΗΠΑ, το πετρέλαιο, την οικονομική κυριαρχία και κυρίως την θρησκευτική αυθεντικότητα. Όλα αυτά είναι υπό αναθεώρηση σε ένα Κόσμο που αλλάζει και μια Σαουδική Αραβία που πεισματικά αντιστέκεται στις αλλαγές.

Ο Βασιλιάς Αμπντούλα πέθανε πλήρης ημερών και κύρους. Δεν είναι βέβαιο ότι οι επόμενες ηγεσίες στηριζόμενες στην αρχή της αρχαιότητος και όχι της καταλληλότητας θα είναι εξ ίσου ολοκληρωμένες.

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr