BRICS: Μία παγκόσμια δύναμη γεννήθηκε

Το σημαντικότερο ίσως γεωπολιτικό γεγονός της χρονιάς πέρασε απαρατήρητο από τα ελληνικά ΜΜΕ: οι μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες, τα BRICS, δημιούργησαν πλέον μια νέα παγκόσμια πολιτικό-οικονομική ενότητα.

Το 2001 ο αποχωρών πρόεδρος της Goldman Sachs, οικονομολόγος Jim O’Neill, βάπτισε τις οικονομίες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας “BRIC”, χρησιμοποιώντας το ακρωνύμιο αυτό για να δηλώσει την στροφή της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης από τις ανεπτυγμένες οικονομίες των G-7 στις τέσσερις μεγάλες των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Σε αυτές προστέθηκε και η Νότιος Αφρική και έτσι έγιναν BRICS.

Το γκρουπ αυτό αντιπροσωπεύει το 46% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το συνολικό τους ΑΕΠ είναι περίπου 15 τρις δολάρια, που είναι συγκρίσιμο με αυτό των ΗΠΑ και της ΕΕ, αλλά ο ρυθμός αυξήσεως του είναι εντυπωσιακά πολλαπλάσιος του καχεκτικού ρυθμού των ανεπτυγμένων οικονομιών.

Τα BRICS έχουν αξιοσημείωτη συμπληρωματικότητα. Η Ρωσία έχει πρώτες ύλες, ενέργεια και υψηλή τεχνολογία, κυρίως -αλλά όχι μόνο- στρατιωτική. Η Βραζιλία έχει ενέργεια, πρώτες ύλες και βιομηχανική βάση. Η Νότιος Αφρική διαθέτει πρώτες ύλες, η Ινδία έχει εξαιρετικό τομέα παγκόσμιων υπηρεσιών και πολύ υψηλό επίπεδο πληροφορικής και η Κίνα είναι η παγκόσμιας ακτινοβολίας βιομηχανική βάση του γκρουπ και έχει την υγιέστερη σχετικά οικονομία και τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το μεταξύ τους εμπόριο δεκαπλασιάστηκε στην τρέχουσα δεκαετία και το μερίδιο τους στο παγκόσμιο εμπόριο στην ίδια δεκαετία διπλασιάστηκε από 8% στο 16%. Οι ρυθμοί αυτοί αυξάνονται συνεχώς και οδηγούν νομοτελειακά στην δημιουργία του τρίτου παγκοσμίου νομίσματος σε λίγα χρόνια.

Τρεις είναι σημαντικές πυρηνικές δυνάμεις. Τρεις είναι δημοκρατίες και δυο είναι αυταρχικά καθεστώτα, αλλά δεν υπάρχουν ιδεολογικές διαφορές που να εμποδίζουν την μεταξύ τους συνεργασία και όλες λειτουργούν με κάποια μορφή καπιταλισμού.

Μέχρι το 2014 το ακρωνύμιο αντιπροσώπευε μόνο μια οικονομική ενότητα με χλιαρές προσπάθειες περεταίρω συνεργασίας. Αυτό το καλοκαίρι στη Σύνοδο της Fortaleza της Βραζιλίας τα πράγματα άλλαξαν και μια νέα παγκόσμια πολιτικό-οικονομική ενότητα γεννήθηκε.

Τα BRICS τώρα εκπροσωπούν μια πολίτικη και οικονομική βούληση ενοποίησης στηριγμένη με Ταμείο Επικουρικότητας Εκτάκτων Αναγκών (Contingent Reserve Arrangement – CRA) ύψους 100 δις δολαρίων, μεγαλύτερο από το αντίστοιχο της ΕΕ και Αναπτυξιακή Τράπεζα με έδρα την Σαγκάη και κεφάλαιο 100 δις δολάρια. Τα 200 δις που είναι έτσι διαθέσιμα ξεπερνούν τα αντίστοιχα διαθέσιμα της ΕΕ.

Περισσότερο όμως από τις σοβαρές οικονομικές αποφάσεις τα BRICS έδωσαν το στίγμα μιας πολιτικής συσπείρωσης που είναι ταυτόχρονα επιθετική και αμυντική.

Επιθετική διότι απαιτούν να αναγνωριστούν ως πολιτικοοικονομικός σχηματισμός όπως το G7 και ισότιμος αυτού και αμυντική διότι δεσμεύονται για αλληλοβοήθεια όταν πιεστούν από εξωτερικούς παράγοντες.

Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που ώθησε στην ισχυρή και ταχεία σύσφιξη των σχέσεων των κρατών BRICS είναι ο φόβος.

Οι δράσεις των ΗΠΑ στην Ουκρανία, στην Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική μαζί με την επίθεση των ΗΠΑ στη Ρωσία δια οικονομικών κυρώσεων, όπως επίσης και η απόρριψη από την Κίνα της αμερικανικής επικυριαρχίας στον Ειρηνικό είναι μερικοί από τους λόγους που επιτάχυναν την σύσφιξη των σχέσεων.

Ακόμη και η δυτικόφιλη Ινδία θεωρεί ότι το κυρίαρχο πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας είναι ότι «πάρα πολύ περιστρέφεται πέριξ της Αμερικής και της Ευρώπης». Η Ινδία θεωρεί και οι άλλες BRICS χώρες συμφωνούν ότι πρέπει να πάρουν μια λειτουργική απόσταση από το πλέγμα δολαρίου-ευρώ, δημιουργώντας ένα κοινό εθνικό/διεθνές νόμισμα.

Όμως ο κύριος λόγος της σύσφιξης προήλθε από ενέργειες της Ρωσίας με την ευμενή αποδοχή της Κίνας. Η Ρωσία, σκληρά δοκιμαζόμενη από τις αμερικανικές και προσεχώς και ευρωπαϊκές κυρώσεις, αναζήτησε διέξοδο στην στροφή της οικονομίας της προς τα αλλά κράτη BRICS. Τα αλλά κράτη αντελήφθησαν ότι με την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου, αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Ρωσία μπορεί να συμβεί αύριο και σε αυτά.

Πολύ σαφής περί αυτού είναι και η πέμπτη παράγραφος της Διακήρυξης της Fortaleza: «[…] Ταυτοχρόνως ευρισκόμενα εμπρός σε συνεχιζόμενη πολίτικη αστάθεια και συγκρούσεις σε πολλές περιοχές του κόσμου και μη συμβατικές αναδυόμενες απειλές. Εξάλλου, διεθνείς δομές διακυβέρνησης, σχεδιασμένες σε διαφορετική διαμόρφωση ισχύος, παρουσιάζουν αυξανόμενες αποδείξεις απώλειας νομιμότητας και αποτελεσματικότητας, με μεταβατικές, ad hoc, ρυθμίσεις να υπερισχύουν συνεχώς, συχνά επί ζημία της πολυσχίδειας των απόψεων και συμφερόντων […].»

Το εδάφιο αυτό σαφώς θίγει τις ΗΠΑ την ΕΕ και έντονα το ΝΑΤΟ για τις διάφορες δράσεις όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας, της στήριξης της Ιαπωνίας στην Σίνο – Ιαπωνική διένεξη κλπ.

Κινητήριος δύναμη πίσω από αυτή τη σύσφιξη φαίνεται πως είναι η Ρωσία η οποία και θα φιλοξενήσει την Σύνοδο Κορυφής του 2015. Υπάρχει όμως και αρκετή ανησυχία και συμφέρον από πλευράς τουλάχιστον Κίνας και Ινδίας για άμεση σύμπλευση.

Αυτό φαίνεται και από την καταγγελία στο άρθρο 27 της Διακήρυξης: «[…] των μονομερών στρατιωτικών επεμβάσεων και οικονομικών κυρώσεων σε καταστρατήγηση του Διεθνούς Δικαίου και των παγκοσμίως αναγνωρισμένων αρχών των Διεθνών Σχέσεων. Κανένα κράτος δεν μπορεί να αυξάνει την ασφάλειά του εις βάρος της ασφαλείας των άλλων […].» Το εδάφιο αυτό θα μπορούσε να είχε γραφτεί εξ ολοκλήρου από τους Ρώσους, αλλά τόσο οι Κινέζοι όσο και οι υπόλοιποι βλέπουν να έρχεται κάποτε και η σειρά τους.

Αυτό που αναδύεται είναι μια νέα παγκόσμια ενότητα που αμφισβητεί ευθέως τον ρόλο των ΗΠΑ ως παγκόσμιου ρυθμιστή.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ μέχρι τώρα στηρίχθηκε στην γεωπολιτική θεωρία του Μάκιντερ, ότι αν η Ευρώπη ενωθεί με τη Ρωσία θα δημιουργηθεί μια παγκόσμια δύναμη, η Ευρασία, η οποία θα υποτάξει τον υπόλοιπο κόσμο. Την εποχή του Μάκιντερ η μάζα Κίνα-Ινδία ήταν αμελητέα, ο Μάκιντερ την χαρακτήριζε ως τον περιθωριακό μηνίσκο. Τώρα η κρίσιμη γήινη μάζα των τριών αυτών χωρών που συνορεύουν μεταξύ τους, ακόμη και χωρίς την επικούρηση της Βραζιλίας και της Νοτίου Αφρικής, έχει μεγαλύτερη πολιτικό-στρατιωτική-οικονομική δύναμη από οποιοδήποτε άλλο κράτος του κόσμου και σε λίγα χρόνια θα έχει μεγαλύτερη ισχύ και από κάθε συνασπισμό κρατών.

Το αποτέλεσμα της ενώσεως των κρατών αυτών δημιουργεί ένα θηριώδες σύμπλεγμα. Είναι προφανές ότι οι ΗΠΑ έχουν κάθε συμφέρον να εμποδίσουν την ολοκλήρωσή του. Αν δεν τα καταφέρουν, θα δουν ότι η συνεργασία Ευρώπης-Ρωσίας που τώρα καταστρέφουν ήταν το μικρότερο κακό.

Κάσσανδρος

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr