Ψυχρός πόλεμος και κρίση ανατέλλουν μαζί

Ο Γκορμπατσόφ υπήρξε σαφής στην ομιλία του, η οποία είναι από τις βαρύτερες ομιλίες που έχουν διατυπωθεί δημόσια παρόντων αρχηγών μεγάλων κρατών, κατά τους εορτασμούς για την πτώση του Τείχους του Βερολίνου που σηματοδότησε και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

«Ο κόσμος είναι στο χείλος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου. Μερικοί λένε ότι έχει ήδη αρχίσει. Παρ’ όλο που η κατάσταση είναι δραματική, δεν βλέπουμε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να παίζει κάποιο ρόλο ή να κάνει κάποια συγκεκριμένη δράση», είπε ο πρώην σοβιετικός ηγέτης.

Ο Γκορμπατσόφ έκανε επίσης βαριά κριτική στην Ευρώπη, ουσιαστικά προς το δίδυμο Γερμανίας-Γαλλίας γιατί, εκτός της Πολωνίας που είναι πάντα έτοιμη να συγκρουσθεί με τους Ρώσους, οι άλλοι Ευρωπαίοι απλά ακολουθούν. «Αντί να γίνει ο ηγέτης της Αλλαγής σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η Ευρώπη έγινε αρένα πολιτικών αναταράξεων, ανταγωνισμού σφαίρας επιρροής και τελικά στρατιωτικής σύγκρουσης. Η συνέπεια είναι ότι η Ευρώπη αδυνατίζει, όταν αλλά κέντρα ισχύος και επιρροής αποκτούν δυναμική. Αν αυτό συνεχιστεί η Ευρώπη θα χάσει την δυνατή φωνή της στις παγκόσμιες υποθέσεις και σταδιακά θα υποβαθμισθεί. Η ευφορία και η θριαμβολογία μέθυσαν τους δυτικούς ηγέτες. Επωφελούμενοι της απώλειας ισχύος της Ρωσίας και της έλλειψης αντίβαρου, κήρυξαν μονοπωλιακά ηγεσία και πλανηταρχισμό αρνούμενοι να ακούσουν λόγους συγκράτησης από αυτούς που είναι παρόντες εδώ.»

Ο γηραλέος πολιτικός δεν έχει τίποτε να χάσει μιλώντας ανοιχτά και δεν έχει λόγο να κρύψει την αλήθεια όπως αυτός την κατανοεί, εκφράζοντας μερικώς και τη ρωσική ελίτ με λόγια που ο Πούτιν δεν μπορεί να πει.

Γιουγκοσλαβία, Λιβύη, Ιράκ, Συρία και Ουκρανία είναι τα νέα μέτωπα και είναι όλα γύρω από την Ευρώπη, με την Ευρώπη όμως να έχει τον μικρότερο λόγο στις εξελίξεις. «Ποιος θα υποφέρει περισσότερο; Η απάντηση είναι πεντακάθαρη: η Ευρώπη», τόνισε ο κ. Γκορμπατσόφ.

Οι διαπιστώσεις του είναι σαφέστατες. Και μετά τον λόγο του βλέπουμε το μέτωπο της Ουκρανίας, όπου είχε γίνει ανακωχή, να ανοίγει και πάλι. Ο Ποροσένκο, είτε διότι ο ίδιος θεωρεί ότι έχει πλέον την δυνατότητα, είτε διότι του υπέδειξαν τι να κάνει, που είναι και το πιθανότερο, ετοιμάζεται να επιτεθεί εκ νέου στους θύλακες των ρωσόφιλων αυτονομιστών. Το αμερικανικό Κογκρέσο έδωσε το πράσινο φως για τον εξοπλισμό της Ουκρανίας με θανατηφόρα όπλα.

Ο Πούτιν βλέποντας την ευκαιρία άρχισε να εφοδιάζει ξανά τους αυτονομιστές με άρματα, πυροβόλα και άνδρες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όταν ξεκινήσει ο πόλεμος, η σύρραξη θα είναι βιαιότατη. Οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να επεκτείνουν τις αποσχισθείσες περιοχές ώστε να ενωθούν με την Κριμαία. Ο συνημμένος χάρτης συντεταγμένος από ρωσικό οργανισμό σε ανύποπτο χρόνο δείχνει την κατανομή του πληθυσμού και κατά συνέπεια τις πιθανές αυτονομιστικές-ρωσικές δράσεις.

Είναι βέβαιο ότι ο Πούτιν θα προτιμούσε να αποφύγει μια νέα σύρραξη τώρα διότι η οικονομία του υποφέρει πολύ από τις κυρώσεις. Επειδή όμως το θέμα τίθεται ως επιλογή, κυρώσεις ή αποχώρηση από τα Ουκρανικά εδάφη, θα επιλέξει τις κυρώσεις γιατί ο τρόπος και οι μέθοδοι διακυβερνήσεως του δεν αντέχουν όχι ήττα, αλλά ούτε καν υποχώρηση από το πεδίο της μάχης.

Επειδή η Ρωσία έχει αυταρχικό καθεστώς, είναι ευκολότερο να επιβληθεί στο λαό της να υποφέρει λόγω κυρώσεων. Οι ρωσικές πλάτες έχουν μάθει να δέχονται το φορτίο τους σχεδόν αγόγγυστα, και αν δεν το κάνουν, η Ρωσία έχει και ισχυρούς μηχανισμούς καταστολής. Όμως, όπως θα δούμε παρακάτω, οι κυρώσεις είναι αμφίστομη λεπίδα.

Η νέα αμυντική κατάσταση

Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει δραματική αλλάξει την ηρεμία που υπήρχε στις στρατιωτικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, κυρίως στην Ευρώπη. Ήδη η Σουηδία και η Φινλανδία, χώρες παραδοσιακά ουδέτερες, έχουν αρχίσει διαπραγματεύσεις για είσοδο τους στο ΝΑΤΟ. Οι Βαλτικές Χώρες κάνουν κοινά στρατιωτικά γυμνάσια με αμερικανικές και άλλες δυτικές δυνάμεις και οι Πολωνοί, που όταν το θέμα αφορά την Ρωσία έχουν αυτόματα επιθετικά ανακλαστικά, ετοιμάζουν βάση επιχειρήσεων για στήριξη της Ουκρανίας και δράση εναντίον της Ρωσίας (!).

Τα ευρωπαϊκά κράτη, που είχαν όλα ελαχιστοποιήσει τις στρατιωτικές τους δαπάνες, αυξάνουν και πάλι σημαντικά τα στρατιωτικά κονδύλια των προϋπολογισμών τους. Για παράδειγμα η Λετονία και η Λιθουανία, χώρες φτωχές, θα διπλασιάσουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς ξοδεύοντας ετησίως 1,2 δις ευρώ ή πάνω από 2% του ΑΕΠ τους για στρατιωτικούς σκοπούς. Τι θα τους ωφελήσει αυτό αν τους επιτεθεί η Ρωσία, είναι άγνωστο.

Πολωνικά άρματα μάχης σε παρέλαση

Η Πολωνία σχεδιάζει ρεκόρ αυξήσεων στους αμυντικούς της προϋπολογισμούς, ξοδεύοντας 10,4 δις δολάρια το 2014. Πέραν των ήδη αυξημένων αμυντικών δαπανών, μέχρι το 2022 θα έχει ξοδέψει 46 δις δολάρια για αγορά και εκσυγχρονισμό υλικού, κυρίως από τις ΗΠΑ.

Πρόσφατα οι Πολωνοί δαπάνησαν 4,7 δις δολάρια για να αγοράσουν 48 αμερικανικά F-16. Η Πολωνία προτίθεται επίσης να αγοράσει τον αμερικανικό πύραυλο Cruise Stealth, βεληνεκούς 1.000 χλμ., για να μπορεί να χτυπήσει βαθειά μέσα στη Ρωσία. Γιατί η Πολωνία, χώρα-μέλος της ΕΕ αγοράζει τον αμυντικό της εξοπλισμό από τις ΗΠΑ; Διότι προφανώς από εκεί πιστεύει ότι θα έχει την πλέον αξιόπιστη στήριξη.

Η Γερμανία, έχοντας συνηθίσει να πληρώνουν οι ΗΠΑ για την άμυνά της, αποφεύγει όσο μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες διότι γνωρίζει ότι αυτές είναι μη παραγωγικές.

Ο Πούτιν βέβαια δεν βοηθάει την κατάσταση. Οι Ρώσοι έχουν αυξήσει τις πτήσεις συλλογής πληροφοριών και παρενόχλησης του ΝΑΤΟ και το ΝΑΤΟ, ευχαριστημένο που ξαναβρήκε το ρόλο του, αναχαιτίζει ρωσικά βομβαρδιστικά που έφτασαν έως την Πορτογαλία. Έχουν συμβεί πρόσφατα 40 περιστατικά στρατιωτικών αντιπαραθέσεων που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε πολεμικά επεισόδια. Ο γερμανός στρατηγός του ΝΑΤΟ Hans-Lothar Domrose ανακοίνωσε ότι η Συμμαχία θα εξελιχθεί πιο επιθετικά προς την Ρωσία.

Είναι φανερό ότι οι Δυτικοί επέκτειναν το ΝΑΤΟ όσο περισσότερο μπορούσαν και οι Ρώσοι απεδέχθησαν αυτό όσο τους το επέβαλε η αδυναμία τους. Η Ουκρανία όμως είναι το αδιαπραγμάτευτο τέρμα γι’ αυτούς. Είναι αυτό που ο Κίσινγκερ αποκάλεσε «το θανάσιμο λάθος της Δύσης».

Οι Ρώσοι θα διακινδυνεύσουν και άλλες κυρώσεις, θα διακινδυνεύσουν συγκρούσεις, θα διακινδυνεύσουν να καταλάβουν την μισή Ουκρανία την οποία ούτως ή άλλως θα την χρεοκοπήσουν επίσημα τον επόμενο Μάρτιο, όπως θα έχουν τότε το συμβατικό δικαίωμα να κάνουν. Δεν μπορούν να κάνουν πίσω διότι θα καταρρεύσει η όλη πολιτική της Ρωσίας μαζί με τον αυτοσεβασμό της και τον Πούτιν. Ο ρώσος ηγέτης έχει= δώσει πολλά δείγματα ότι είναι συνεννοήσιμος για ορισμένα θέματα, έχει όμως δείξει και τις δικές του κόκκινες γραμμές προειδοποιώντας την δύση από το 2007 να αποφύγει αυτό που κάνει τώρα.

Τα ρωσικά βομβαρδιστικά που ξαναδοκιμάζουν τα αμερικανικά αμυντικά συστήματά δείχνουν ότι οι Ρώσοι είναι έτοιμοι να εισέλθουν και αυτοί στο διεθνές τρελοκομείο. Αυτό βέβαια είναι αποδεκτό από τις ΗΠΑ αφού η πολεμική εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία την φθείρει βαριά.

Η οικονομική κρίση

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια Ευρώπη που ετοιμάζεται να μπει σε ύφεση για τρίτη φορά, όπου ακόμη και η Γερμανία έχει χάσει τον αναπτυξιακό της ρυθμό, σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο όπου όλη η Ανατολική Ασία εισέρχεται σε αποπληθωρισμό, η Βραζιλία έχει προβλήματα και επτά ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν δημόσιο χρέος πάνω από 100%, δηλαδή μη εξυπηρετήσιμο πλέον.

Στις ΗΠΑ τον ρόλο της Fed έχουν αναλάβει πλέον οι ιδιωτικές Τράπεζες, οι οποίες έχουν ανοίξει τους χρηματοδοτικούς κρουνούς, με το δολάριο να ανεβαίνει και την αμερικανική οικονομία να απορροφά το διεθνές κεφάλαιο που φεύγει από την Ευρώπη.

Η σύγκρουση με την Ρωσία και οι κυρώσεις έκαναν περισσότερο κακό από ό,τι θα τους αναλογούσε σε άλλες εποχές. Οι εμπορικές σχέσεις με την Ρωσία καταρρέουν, η Ρωσία μειώνει τις εισαγωγές από την Δύση για να διαφυλάξει τα συναλλαγματικά της αποθέματα και εμπορεύεται με την Κίνα με τα δικά τους νομίσματα.

Στην παρούσα συγκυρία αυτή η κατάσταση έχει πολλαπλασιαστικό αρνητικό αντίκτυπο. Η μη διάθεση αγροτικών προϊόντων από την Ελλάδα στη Ρωσία έρχεται σε μια στιγμή που η οικονομία μας νοσεί σοβαρά και την πληγώνει πολύ περισσότερο από ό,τι σε άλλες εποχές.

Το ίδιο συμβαίνει με όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες οι οποίες πλέον αντιμετωπίζουν και νέες δυσβάστακτες στρατιωτικές δαπάνες. Κράτη της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία και οι Βαλτικές Χώρες έχουν όλες περάσει ή περνούν βαριά οικονομικά προβλήματα. Στη Βουλγαρία και την Ρουμανία το εργατικό δυναμικό έχει μεταναστεύσει και οι χώρες είναι παραγωγικά άδειες. Στην Λιθουανία η οποία αυξάνει τις αμυντικές της δαπάνες, η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα για να αντιμετωπίσει τις διαμαρτυρόμενες για την λιτότητα μάζες. Πώς θα αντιμετωπίσει την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών η Λετονία, όπου το ένα τρίτο του πληθυσμού είναι ρωσόφωνοι;

Η κοινωνική διάσταση της κρίσης

Η λιτότητα θα έχει οπωσδήποτε σαν συνέπεια κοινωνικές αναταραχές, λόγω επίσης και της συρρίκνωσης της μέσης τάξης, παραδοσιακού οπαδού του status quo, η οποία, χάνοντας της οικονομίες της, μεταπίπτει σταδιακά στην εργατική τάξη. Η ανεργία των λαϊκών στρωμάτων αυξάνεται, μαζί με τα πλήθη μιας άνεργης νεολαίας που ακόμη δεν έχει εκφράσει την οργή της για το ανύπαρκτο μέλλον της.

Η εταιρία αξιολογήσεων Moody’s προειδοποίησε φέτος ότι ακόμη και οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία θα δουν αυξανόμενο κόστος εξυπηρετήσεως των υποχρεώσεων τους και τα σχέδια λιτότητας θα απειλήσουν την κοινωνική συνοχή.

Ο λόγος που κινδυνεύουν ακόμη και κράτη όπως η Γερμανία είναι η οικονομική μόλυνση. Στο αλληλένδετο οικονομικό σχήμα της Ευρώπης και του Κόσμου η οικονομική δυσπραγία μιας χώρας επηρεάζει τις άλλες. Έφτασαν οι κυρώσεις προς την Ρωσία για να καταστραφεί η ανάπτυξη της Γερμανίας. Τι θα συμβεί αν καταρρεύσει η Ιταλία;

Θα είναι πολύ δύσκολο για τις χώρες να παραμείνουν αξιόχρεες και να εξυπηρετήσουν το όλο και υψηλότερο χρέος ,επιβάλλοντας ουσιαστικά πτώση του βιοτικού επιπέδου. Η πτώση θα δημιουργήσει ισχυρές κοινωνικές αναταραχές.

Όλοι περιμένουν μια νέα μεγάλη κρίση το 2015 ή το 2016. Ο συνδυασμός Ψυχρού Πολέμου και οικονομικής κρίσης, η ανάγκη για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σε συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας και μειούμενων κρατικών εσόδων θα αναγκάσει τα κράτη να φύγουν από το οικονομικά φιλελεύθερο σχήμα με το οποίο λειτουργούν σήμερα και να βρουν άλλες μορφές ελέγχου των μαζών, αφού το μέχρι τώρα υπερόπλο, ο καταναλωτισμός, δεν μπορεί πλέον να συνεχίσει. Τα κράτη θα βρουν και θα επιβάλλουν νέες μορφές ελεγχόμενης συλλογικότητας στους πληθυσμούς τους και θα αυξήσουν την  δυνατότητα καταστολής για να αποφύγουν την διάλυση λόγω ρήξης του κοινωνικού ιστού.

Λίγα κράτη θα αντέξουν το διπλό σοκ από τον Ψυχρό Πόλεμο και την οικονομική κατάρρευση, με τις κοινωνίες να ζουν με φόβο και φτώχεια.

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr