Μαθήματα δημοκρατίας από τη Γερμανία

Οι διαπραγματεύσεις για συγκρότηση κυβέρνησης συνεργασίας στη Γερμανία διήρκησαν πάνω από δύο μήνες και η σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα είναι αναπόφευκτη: μπορεί να ακούγεται από παντού ότι “η εποχή των μονοκομματικών κυβερνήσεων έχει περάσει ανεπιστρεπτί”, αλλά απέχουμε πολύ από το να αποκτήσουμε πραγματική κουλτούρα συνεργασιών.

Πάνω από δύο μήνες διήρκεσαν οι συνομιλίες για το σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία. Το CDU, παρότι από θέση ισχύος, αναγκάστηκε να κάνει σοβαρές παραχωρήσεις στους Σοσιαλδημοκράτες, σε μία διαπραγμάτευση που δεν αφορούσε μόνο το μοίρασμα των υπουργείων, αλλά και καίρια ζητήματα πολιτικής.

Για να ανανεώσει τη θητεία της στην καγκελαρία, η Άνγκελα Μέρκελ έπρεπε να κάνει πίσω σε μία σειρά πάγιων αιτημάτων του SPD, με πιο σημαντικό αυτό της καθιέρωσης κατώτατου μισθού. Αντίστοιχα, οι Σοσιαλδημοκράτες συμφώνησαν στην “κόκκινη γραμμή” των Χριστιανοδημοκρατών για μη επιβολή νέων φόρων.

Αυτά ήταν δύο μόνο από τα ζητήματα που αναφέρονται στο προσχέδιο της συμφωνίας, το οποίο ξεπερνά τις 180 σελίδες και απαίτησε πολύωρες, σχεδόν καθημερινές διαβουλεύσεις μεταξύ στελεχών των δύο κομμάτων. Επιπλέον, ακόμη και μετά την επίτευξη του συμβιβασμού σε κομματικό επίπεδο, απαιτείται η έγκριση από την κομματική βάση του SPD, που αριθμεί περίπου 475.000 μέλη. Αν, μάλιστα, η συμμετοχή στη ψηφοφορία δεν ξεπεράσει το 20%, προβλέπεται έκτακτο συνέδριο.

Διαβάζοντας τα παραπάνω, μοιάζει αναπόφευκτη η σύγκριση με τις διαδικασίες συγκρότησης αλλά και ευρύτερα, τον τρόπο λειτουργίας των κυβερνήσεων συνεργασίας στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν ελάχιστα 24ωρα μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 για να “τα βρουν” ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, ενώ η προγραμματική συμφωνία των τριών κομμάτων περιορίστηκε σε οκτώ μόλις σελίδες, κι αυτές γεμάτες γενικολογίες.

Εκείνες τις κρίσιμες ημέρες, πιθανόν να φαινόταν δικαιολογημένη η βιασύνη και η προχειρότητα στις διαδικασίες σχηματισμού κυβέρνησης: δεν υπήρχε ούτε πολυτέλεια χρόνου, καθώς οι πιέσεις των δανειστών ήταν ασφυκτικές, ούτε κάποια ρεαλιστική εναλλακτική στην τρικομματική συνεργασία. Το ίδιο σκηνικό, όμως, επαναλήφθηκε και μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση. Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν τον Οκτώβριο ΝΔ και ΠΑΣΟΚ για τη νέα, δικομματική πλέον, συνεργασία, ήταν περισσότερο μία διακήρυξη καλών προθέσεων παρά κυβερνητικό πρόγραμμα – ελάχιστα συγκεκριμένα μέτρα περιλαμβάνονται στα 43 σημεία της.

Όσο για προσφυγή στην κομματική βάση, από τα κυβερνητικά κόμματα την έχουμε δει μόνο σε διαδικασίες – τραγέλαφους, όπως η ψηφοφορία για εκλογή προέδρου του ΠΑΣΟΚ με έναν και μοναδικό υποψήφιο.

“Η εποχή των μονοκομματικών κυβερνήσεων έχει περάσει ανεπιστρεπτί” – το έχουμε ακούσει πάρα πολλές φορές, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αποκτήσαμε ξαφνικά κουλτούρα συνεργασιών. Το μόνο που συνέβη τα τελευταία δύο χρόνια είναι ότι τα κυβερνητικά κόμματα παραμέρισαν τελείως τις (όποιες) ιδεολογικές διαφορές τους, μπροστά στο φόβο της ακυβερνησίας, της χρεοκοπίας και της εξόδου από το ευρώ – ή μήπως απλώς της απώλειας της “καρέκλας”;

Όμως η μακρόχρονη ιστορία της πολυκομματικής διακυβέρνησης στη Γερμανία δείχνει ότι συνεργασία δεν σημαίνει απαραίτητα πολιτική και ιδεολογική ομογενοποίηση – μπορούν να υπάρξουν και γόνιμες διαπραγματεύσεις, και πραγματικές “κόκκινες γραμμές” (όπως η καθιέρωση του κατώτατου μισθού για το SPD). Αρκεί, φυσικά, οι υποψήφιοι συγκυβερνώντες να έχουν κι άλλα κίνητρα, πέραν της άνευ όρων κατάληψης και διατήρησης της εξουσίας.