Τα “πρόσωπα της χρονιάς” που προκάλεσαν

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή το “Time” ανακοινώνει το “πρόσωπο της χρονιάς”. Ο Βάτραχος θυμάται τις πιο ανατρεπτικές, προκλητικές και περίεργες επιλογές του περιοδικού στα 86 χρόνια του θεσμού.

Το πρόσωπο της χρονιάς, δηλαδή το πρόσωπο που είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο –θετικό ή αρνητικό- σε παγκόσμιο επίπεδο, επιλέγεται κάθε χρόνο από τους συντάκτες και αναγνώστες του περιοδικού Time και αποτελεί παράδοση που μετρά κιόλας 86 χρόνια. Μια ανασκόπηση στους ανθρώπους που κέρδισαν αυτόν τον τίτλο μάς κάνει να αναρωτιόμαστε: διακρίνονται όντως τα σωστά πρόσωπα; Και πόσο έγκυρος είναι αυτός ο «θεσμός»;

Ήταν το 1927 όταν έπεσε για πρώτη φορά η ιδέα ενός τέτοιου αφιερώματος, καθώς τα γεγονότα εκείνων των ημερών δεν είχαν κάτι το αξιοσημείωτο. Έτσι οι εκδότες του περιοδικού Time διάλεξαν για εκείνη την χρονιά τον αεροπόρο Τσαρλς Λίντμπεργκ ως τον “άντρα της χρονιάς”. Το ετήσιο αφιέρωμα έγινε παράδοση και αργότερα μετονομάστηκε σε “πρόσωπο της χρονιάς”, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί ο σεξισμός.

Οι επιλογές του περιοδικού, πολλές φορές δίχασαν, προβλημάτισαν, εντυπωσίασαν ή προκάλεσαν αντιδράσεις.

Αδόλφος Χίτλερ (1938)

Από τις λίγες φορές που το πρόσωπο της χρονιάς δεν απεικονιζόταν αλλά υπονοούνταν με ένα σκίτσο, στο οποίο ο τότε Καγκελάριος της Γερμανίας έπαιζε σε ένα καθεδρικό ναό τον ύμνο του μίσους. Αν και οι συντάκτες του Time ανέφεραν την μεθοδευμένη εγκληματική δράση των Ναζί στην Ευρώπη αυτό δεν τους απέτρεψε από το να δώσουν τον τίτλο στον Χίτλερ, καθώς ήταν ο πρωταγωνιστής των γεγονότων στη Γηραιά Ήπειρο και κινούσε τα νήματα των εφιαλτικών παγκόσμιων εξελίξεων.

Αγιατολάχ Χομεϊνί (1979)

Η ανάδειξη του Ιρανού σιίτη κληρικού Αγιατολάχ Χομεϊνί ως προσώπου της χρονιάς στο εξώφυλλο του Time το 1979 προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις. Ο Χομεϊνί υπήρξε πρωταγωνιστής της ιρανικής επανάστασης του 1979 που οδήγησε στην εγκαθίδρυση θεοκρατικού καθεστώτος και θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης της χώρας ως το 1989. Οι σχέσεις του Ιράν με τις ΗΠΑ επιδεινώθηκαν από τότε, με αποκορύφωμα την ομηρία των εργαζομένων της αμερικανικής πρεσβείας στην Τεχεράνη.

Αν και το περιοδικό εξήγησε πως παρόλα τα εγκλήματα ο Χομεϊνί είναι από τους λίγους ηγέτες που συντάραξαν με τέτοιο τρόπο την παγκόσμια γνώμη, το αναγνωστικό κοινό αντέδρασε. Από τότε δεν αναδείχθηκαν ποτέ ξανά πρόσωπα με αντιαμερικανική στάση.

Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής (1982)

Ήταν η πρώτη φορά που επιλέχτηκε ως πρόσωπο της χρονιάς ένα αντικείμενο και όχι ένας άνθρωπος. Το Time ήθελε να τονίσει την καθοριστική σημασία της εισόδου του υπολογιστή στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Ήταν μία από τις πιο περίεργες επιλογές στην ιστορία του θεσμού – αλλά και μία από τις πιο πετυχημένες. Το 1982 οι προσωπικοί υπολογιστές ήταν κάτι νέο για την ανθρωπότητα, αλλά σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, είναι δύσκολο να φανταστούμε τη ζωή χωρίς αυτούς.

“Εσείς” (2006)

Τον Δεκέμβριο του 2006 η επιλογή του Time προκάλεσε αίσθηση. «Το πρόσωπο της χρονιάς είστε Εσείς», ανακοίνωσαν οι συντάκτες του περιοδικού, θέλοντας έτσι να τιμήσουν τους χρήστες των ιστοσελίδων – ανοιχτών κοινοτήτων όπως το Wikepedia, των κοινωνικών δικτύων όπως το Youtube και των blogs. «Επειδή αναλάβατε τα ηνία των διεθνών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, επειδή ιδρύσατε και οριοθετήσατε τη νέα ψηφιακή δημοκρατία, επειδή εργάζεστε χωρίς αντάλλαγμα και επειδή νικήσατε τους επαγγελματίες στο δικό τους παιχνίδι». Παρόλα αυτά πολλοί δεν πείστηκαν από την επιλογή του περιοδικού χαρακτηρίζοντάς την από «κόλπο» ως «υποκρισία»: υποστήριζαν ότι ο ανώνυμος χρήστης των ψηφιακών μέσων είχε επιλεγεί για να μην πάρει τον τίτλο κάποιος από τους υποψηφίους που είχαν αναδειχθεί από το αναγνωστικό κοινό. Συγκεκριμένα, 35% του κόσμου είχε προτείνει τον Ούγκο Τσάβες ως το πρόσωπο της χρονιάς, με δεύτερο τον τότε Ιρανό πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζαντ.

Ο διαδηλωτής (2011)

Αναγνώστες και συντάκτες του περιοδικού θεώρησαν ότι εκείνη η χρονιά, της Αραβικής Άνοιξης, του Occupy Wall Street και των διαδηλώσεων σε Ελλάδα, Ισπανία, Ρωσία και Ινδία, ήταν η χρονιά των εξεγέρσεων και των κινημάτων και ότι το πρόσωπο που έπρεπε να τιμηθεί ήταν αυτό του ανώνυμου διαδηλωτή. Όπως αναφέρει το περιοδικό, πολλές φορές κατανοούμε τη σημασία των γεγονότων όταν κοιτάμε προς τα πίσω. Κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει τι θα συμβεί όταν ξεσπούσαν οι εξεγέρσεις σε Τυνησία, Αίγυπτο και Λιβύη αλλά και σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ρωσία, η Ισπανία, η Συρία, η Υεμένη και το Μπαχρέιν.

Σύμφωνα με το Time, η οργή των ανθρώπων εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και διαδηλώσεις έχουν γίνει σε χώρες των οποίων ο συνολικός πληθυσμός είναι τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Στις σελίδες του περιοδικού φιλοξενούνταν οι φωτογραφίες διάφορων διαδηλωτών, μεταξύ των οποίων η Χ. Ρουμελιώτη αλλά και ο γνωστός σκύλος Λουκάνικος.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που επιλεγόταν μία κατηγορία “ανώνυμων ανθρώπων” – είχε προηγηθεί, για παράδειγμα, ο “Κληρονόμος” (η γενιά κάτω των 25) το 1966 και ο “Ούγγρος μαχητής της ελευθερίας” το 1956. Ωστόσο ήταν μία από τις πιο ανατρεπτικές και εύστοχες επιλογές, καθώς αναγνώριζε την δύναμη για αλλαγή των μαζικών κινημάτων και του κάθε απλού πολίτη ξεχωριστά.

Συνολικά, αν και είναι αρκετές οι φορές που δύσκολα θα διαφωνούσε κανείς με την επιλογή του Time, άλλες τόσες τουλάχιστον ο θεσμός προβληματίζει. Πολλά πρόσωπα έχουν αγνοηθεί λόγω της αντιαμερικανικής στάσης τους ή υπό τον φόβο αντιδράσεων και παραπόνων. Άλλα έχουν τιμηθεί με τον τίτλο παρόλο που η πραγματική τους προσφορά είναι αμφισβητήσιμη -για παράδειγμα, σχεδόν όλοι οι Πρόεδροι των ΗΠΑ. Επιπλέον, εγείρονται ερωτήματα και για τον σεξισμό του θεσμού, καθώς μέχρι σήμερα ο τίτλος έχει απονεμηθεί μόνο πέντε φορές σε γυναίκα.