Το Γκέτο της Βαρσοβίας στον κινηματογράφο

Στις 16 Οκτωβρίου 1940, ο Γερμανός γενικός διοικητής Χανς Φρανκ ιδρύει επίσημα το Γκέτο της Βαρσοβίας, έναν από τους σημαντικότερους μαρτυρικούς τόπους της ναζιστικής θηριωδίας. Εβδομήντα τρία χρόνια αργότερα, θυμόμαστε μερικές σπουδαίες ταινίες που πραγματεύονται αυτή την μαύρη σελίδα της ιστορίας.

Ήταν Απρίλιος του 1940 όταν οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ένα από τα πιο απάνθρωπα σχέδια τους. Ήταν η δημιουργία ενός γκέτο μέσα στην Βαρσοβία, όπου θα μετακινούνταν υποχρεωτικά οι Εβραίοι της πόλης και των προαστίων. Εκείνη την εποχή οι Εβραίοι αποτελούσαν το 1/3 του πληθυσμού κάτι που σήμαινε ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα στοιβάζονταν στο 1/40 της πόλης! Τον Οκτώβριο του 1940 το γκέτο είναι έτοιμο.

Στο γκέτο η ζωή είναι απάνθρωπη το λιγότερο. Οι Εβραίοι μέρα με την μέρα λιμοκτονούν. Τέσσερις χιλιάδες πεθαίνουν κάθε μήνα από ασιτία καθώς η μερίδα φαγητού αντιστοιχεί σε 180 θερμίδες. Το 1941 οι έγκλειστοι αρχίζουν να φτιάχνουν υποτυπώδη συσσίτια και νοσοκομεία και να οργανώνονται.

Από τον Ιούλιο του 1942 αρχίζουν οι μαζικές εξοντώσεις, καθώς τρένα φεύγουν από την Βαρσοβία για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κυρίως αυτό της Τρεμπλίνκα. Αρχικά οι Εβραίοι νομίζουν ότι τους πηγαίνουν σε καταναγκαστικά έργα, με τον καιρό όμως καταλαβαίνουν ότι οι Ναζί δεν θέλουν τίποτε άλλο από την τελική εξόντωσή τους. Κάπου εκεί αρχίζουν να οργανώνουν την αντίστασή τους. Τον Ιανουάριο του 1943 κι ενώ από τους 300.000 κατοίκους του γκέτο έχουν μείνει μόνο οι 35.000, ο Χίμλερ διατάσσει την πλήρη εκκένωση και την μεταφορά των υπολοίπων σε στρατόπεδα. Όμως οι εναπομείναντες στο γκέτο αρνούνται και αντιστέκονται.

«Οι εξεγερθέντες μάχονταν λιγότερο για τη ζωή τους και περισσότερο για την αξιοπρέπειά τους. Οι Γερμανοί ήθελαν να μας αφαιρέσουν το δικαίωμα να είμαστε άνθρωποι. Η εξέγερση αυτή κατέδειξε ότι δεν θα το κατάφερναν. Αυτοί που αντιστάθηκαν ήθελαν να αποφασίσουν οι ίδιοι πώς θα πεθάνουν», 
ήταν τα λόγια επιζήσασας από το γκέτο.

Εβδομήντα τρία χρόνια από την δημιουργία ενός από τους πιο σημαντικούς μαρτυρικούς τόπους της ναζιστικής θηριωδίας, του Γκέτο της Βαρσοβίας, το thefrog.gr θυμάται σπουδαίες κινηματογραφικές ταινίες που πραγματεύονται αυτή την μαύρη σελίδα της ιστορίας.

Α Film Unfinished (2010)

Το υλικό ανακαλύφθηκε το 1954, σε ένα αρχείο που ανήκε στο Τρίτο Ράιχ. Έγιναν μερικές αποσπασματικές προβολές, από τις οποίες έλειπαν οι σκηνοθετημένες σκηνές που έδειχναν τους Εβραίους να τρώνε σε πολυτελή τραπέζια και να ζουν μια ζωή που κάποιος θα περιέγραφε ως κάτι περισσότερο από ευτυχισμένη. Σαράντα χρόνια αργόερα, ένας Βρετανός μελετητής ανακάλυψε δύο κουτιά φιλμ με τον τίτλο «Das Ghetto», αναζητώντας υλικό από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936. Εκεί, σε δύο τριαντάλεπτες κόπιες βρισκόταν το προπαγανδιστικό υλικό που μπορεί κανείς να δει ολόκληρο στο «Α Film Unfinished», το οποίο βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ του Sundance για το μοντάζ του.

Είναι ένα από τα σημαντικότερα ντοκιμαντέρ για το Γκέτο της Βαρσοβίας, όχι μόνο λόγω του πολύτιμου υλικού, αλλά και για το λόγο ότι μέσα από την ίδια την προπαγάνδα των Ναζί ξεσκεπάζεται η θηριωδία που πραγματοποιήθηκε στην πολωνική πρωτεύουσα. Οι εικόνες είναι ανατριχιαστικές, όπως και ο σχολιασμός από τους επιζήσαντες -παιδιά τότε- που γλίτωσαν σαν από θαύμα αλλά έχασαν ολόκληρες τις οικογένειές τους.

Η Θυσία του Κόρτσακ (1990)

Σε σενάριο της Ανιέσκα Χόλαντ, η ταινία αποτίνει φόρο τιμής στον Πολωνοεβραίο γιατρό, παιδαγωγό και συγγραφέα Γιάνους Κόρτσακ, ο οποίος θεωρείται και πρόδρομος της Χάρτας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Ο Κόρτσακ, ιδρυτής δυο ορφανοτροφείων στην προπολεμική Βαρσοβία, αφιέρωσε τη ζωή του στα ορφανά παιδιά, τα οποία και ακολούθησε στην μετακόμισή τους στο Γκέτο της Βαρσοβίας, αλλά και τους θαλάμους αερίων του χιτλερικού στρατοπέδου της Τρεμπλίνκα το 1942.

Ο Πιανίστας (2002)

Η ταινία αφηγείται την αληθινή ιστορία του πιανίστα Βλαντισλάβ Σπίλμαν, ο οποίος κατάφερε να επιβιώσει στο γκέτο της Βαρσοβίας χάρη στη φήμη του ως μουσικού, προσπαθώντας ταυτόχρονα να παραμείνει ψυχρός θεατής των φρικαλεοτήτων που συνέβαιναν γύρω του. Ο Ρομάν Πολάνσκι σκηνοθετεί εκπληκτικά προβάλλοντας το κλειστοφοβικό σκηνικό του γκέτο αλλά κρατώντας μια απόσταση από τα γεγονότα – μία ματιά που κάποιοι κριτικοί βρίσκουν σωστή και άλλοι κατακρίνουν. Βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα των Κανών

Τhe Courageous Heart of Irene Sendler (2009)

Η αληθινή ιστορία της νοσοκόμας Ιρένας Σέντλερ η οποία έσωσε την ζωή 2.500 παιδιών και βρεφών, κρύβοντάς τα κρυφά σε φέρετρα ή σακιά με πατάτες και περνώντας τα έξω από το γκέτο. Η Ιρένα πιάστηκε από τους Γερμανούς, βασανίστηκε και γλίτωσε σαν από θαύμα την εκτέλεση. Μετά το τέλος τους πολέμου βοήθησε πολλά παιδιά να βρουν τους γονείς τους, κάτι εξαιρετικά δύσκολο καθώς οι περισσότεροι είχαν εξοντωθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η τηλεταινία ξεδιπλώνει με σχετική ακρίβεια την συγκλονιστική ιστορία της Ιρένας, με πολύ δυνατές εικόνες και ερμηνείες που της εξασφάλισαν μία υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα.