Χρέος: ελληνικό, κινέζικο, παγκόσμιο

Η συζήτηση στην χώρα μας είναι το χρέος της Ελλάδας και το δικό μας θέμα καλύπτει την κατάσταση του χρέους των κρατών διεθνώς. Είναι χρήσιμο να δούμε που βρίσκεται το χρέος των άλλων για να έχουμε μια καλύτερη αντίληψη του δικού μας χρέους.

Η ανάλυση αυτή δεν γίνεται προς υπεράσπιση ή προβολή κάποιου συγκεκριμένου χειρισμού ή κάποιας λύσης για το ελληνικό χρέος αλλά για να τοποθετηθεί αυτό στο διεθνές περιβάλλον.

Πάνω από 200 κράτη στον πλανήτη είναι χρεωμένα ή υπερχρεωμένα. Ο πλανήτης που είναι ήδη πνιγμένος στο χρέος, χρεώνεται και κάθε μέρα περισσότερο και με ταχύτερο ρυθμό.

Η διεθνής εταιρία συμβούλων McKinsey εξέτασε τα οικονομικά των 47 μεγαλυτέρων χωρών και διαπίστωσε ότι από το 2007 έως το 2014, το συνολικό χρέος των χωρών αυτών, κρατικό, τραπεζικό, εταιρικό και νοικοκυριών αυξήθηκε άλλα 57 τρισεκατομμύρια δολάρια, στο ιλιγγιώδες ποσό των 199 τρισεκατομμυρίων δολαρίων με ετήσιο ρυθμό αύξησης 5,3% κατά μέσο όρο. Αλλά το Κρατικό χρέος των χωρών αυτών αυξήθηκε κατά 9,3% ετησίως από 33 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2007 σε 58 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2014. Έτσι, χώρες που μέχρι σήμερα θεωρούσαμε ιδιαίτερα αξιόχρεες, όπως η Ολλανδία και η Σουηδία, μπορεί και αυτές σύντομα να βρεθούν σε δυσκολία εξυπηρέτησης χρεών.

Η Ελλάδα και το ελληνικό χρέος είναι αντικείμενα εργαστηριακών εξετάσεων και ανάπτυξης θεωριών: πόσο θα αντέξει ακόμη, πώς θα γίνει ο χειρισμός του χρέους και αν αυτός ο χειρισμός θα ήταν πρότυπο για τον χειρισμό των χρεών και άλλων κρατών. Για όλα αυτά έχουν γραφεί περισσότερα κείμενα από όσα είναι τα χρεόγραφα του ελληνικού χρέους.

Και όσο όλοι παρακολουθούν το χρέος της Ελλάδας, το χρέος που πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς είναι το χρέος της Κίνας γιατί αυτό μπορεί πραγματικά να ταράξει τον πλανήτη.

Η Κίνα είναι η χώρα που κρατά σταθερή την οικονομία του πλανήτη αγοράζοντας συνεχώς αμερικανικά και ευρωπαϊκά ομόλογα κρατικού χρέους και στηρίζοντας την ρωσική οικονομία.

Οι αριθμοί της εξέλιξης του κινεζικού χρέους στο σύνολο του, κρατικό, τραπεζικό, εταιρικό και νοικοκυριών, είναι εντυπωσιακοί:

Το 2000 το κινεζικό χρέος ήταν 2,1 τρις δολάρια.

Το 2014 το κινεζικό χρέος ήταν 28,2 τρις δολάρια.

Η Κίνα είναι παγιδευμένη όπως και η Ελλάδα σε ένα μη εξυπηρετούμενο χρέος. Όμως εν αντιθέσει με την Ελλάδα, πουθενά στον πλανήτη δεν βρίσκονται τα χρήματα για να αποπληρωθεί το χρέος της Κίνας. Το συνολικό χρέος της Κίνας έφτασε το 2014 στο 282% του ΑΕΠ της χώρας και αυξάνεται ταχύτερα από το ΑΕΠ.

Οι Κινέζοι προσπαθούν να ξεφουσκώσουν συντεταγμένα την φούσκα που έχει δημιουργηθεί με τις παράλογες απαιτήσεις πίστωσης και τις παρατράπεζες. Αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει με ασφάλεια.

Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας μείωσε τα αποθέματα ρευστού των τραπεζών με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν περί τα 100 δις δολάρια επί πλέον ρευστότητα προς την οικονομία σε μια προσπάθεια ποσοτικής χαλάρωσης όπως κάνουν όλοι, όμως η αγορά δεν αντέδρασε ακόμη.

Αυτό που είναι περισσότερο ανησυχητικό είναι ότι Κίνα φαίνεται να ετοιμάζεται, όπως πολλές άλλες χώρες, να υποτιμήσει το νόμισμα της. Ήδη η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας ετοιμάζεται να διευρύνει το εύρος διακύμανσης του νομίσματος της για να αντιμετωπίσει τον χειρότερο ρυθμό ανάπτυξης που έχει τα τελευταία 25 χρόνια, κάτω από 7%. Ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας, ζηλευτός για αλλά κράτη, έχει τόσες στρεβλώσεις λόγω υπερεπενδύσεων σε αμφιβόλου ανταποδοτικότητας έργα, που δεν συνιστάται ως μέθοδος ανάπτυξης διεθνώς.

Ένα υποτιμημένο γουάν θα βοηθήσει τις εξαγωγές και θα δώσει χρόνο στην κυβέρνηση για την αναδιάταξη της οικονομίας και το ξεφούσκωμα της φούσκας. Όμως η υποτίμηση του γουάν θα σημάνει συναλλαγματικό πόλεμο. Εάν η Κίνα υποτιμήσει σημαντικά το νόμισμα της, τότε όλη η Νοτιοανατολική Ασία, συμπεριλαμβανομένων της Ιαπωνίας και της Ινδίας, θα ακολουθήσει.

Αυτό θα σημάνει πλανητικό πόλεμο υποτιμήσεων, μηδενισμό των ήδη ασήμαντων επιτοκίων των Κεντρικών Τραπεζών παγκοσμίως και η οικονομική αναταραχή θα είναι τέτοια ώστε οι συνέπειες της χρεοκοπίας της Λέμαν Μπράδερς θα θεωρείται η εύκολη σε χειρισμούς περίοδος.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι για την Κίνα. Οι εισαγωγές τον Ιανουάριο έπεσαν 20% εν σχέσει με τον ίδιο μήνα πέρσι, οι εξαγωγές μειώθηκαν επίσης 3,2%. Χωρίς να αμφισβητείται η μακροχρόνια πρόοδος της Κίνας, η οποία έχει 3,6 τρις συναλλαγματικά διαθέσιμα, κυρίως σε δολάρια, ευρώ και χρυσό, την ίδια στιγμή η χώρα είναι 93η παγκοσμίως σε κατά κεφαλή εισόδημα και πρέπει να ανεβεί 32% για να φθάσει τον παγκόσμιο μέσο όρο- και τότε θα έχει φθάσει μόλις το ένα τρίτο του μέσου όρου του κατά κεφαλή εισοδήματος της Δυτικής Ευρώπης.

Υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα στην στροφή που προσπαθεί ορθά να κάνει η κυβέρνηση αυξάνοντας την εσωτερική κατανάλωση. Η αύξηση των εισοδημάτων οδήγησε σε μερική απώλεια του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος διεθνώς και σε φούσκα ακινήτων με άγνωστο τέλος, διότι το 50% του κινεζικού χρέους είναι συνδεδεμένο με ακίνητα, οι τιμές των οποίων σε ορισμένες περιοχές του Πεκίνου και της Σαγκάης πλησιάζουν αυτές του Παρισιού και της Νέας Υόρκης. Επίσης οι εταιρείες της έχουν εταιρικό χρέος 125% του ΑΕΠ, ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο.

Ο δανεισμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αυξάνεται πολύ γρήγορα και έχουμε δει παγκοσμίως πολύ συχνά αδυναμία εξυπηρετήσεως αυτού του τύπου των δανείων από το Βερολίνο έως το Ντιτρόιτ.

Ο τραπεζικός και ιδίως ο παρατραπεζικός τομέας χρήζουν άμεσων επεμβάσεων, κυρίως ως προς την διαφάνεια, αλλιώς κινδυνεύουν με εντυπωσιακές χρεοκοπίες. Όλα αυτά οδηγούν σε μια σοβαρή ύφεση τα επόμενα χρόνια με άγνωστο βάθος και διάρκεια, ανεξάρτητα αν μακροχρόνια η Κίνα θα έχει ανοδική πορεία.

Στην προσπάθεια της να συνεχίσει την αύξηση του ΑΕΠ και κυρίως να κρατήσει τον πληθυσμό της απασχολημένο, τώρα μάλιστα που η πραγματική ανεργία ξεπέρασε το 6%, η Κίνα συνέχισε τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου.

Το 2014 η Κίνα επένδυσε 5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, περισσότερο από το άθροισμα των επενδύσεων Αμερικής και Ευρώπης μαζί. Πως θα απορροφηθούν τα προϊόντα από όλα αυτά τα νέα ναυπηγεία, χαλυβουργεία, χημικά εργοστάσια, εργοστάσια φωτοβολταϊκών, ηλεκτρονικών, ένδυσης και υπόδησης είναι άγνωστο. Μια υποτίμηση του νομίσματος της για να βοηθηθούν οι εξαγωγές της θα έκανε μη ανταγωνιστικά τα προϊόντα των γειτόνων της, οι οποίοι με την σειρά τους θα υποτιμούσαν για τον ίδιο λόγο τα νομίσματα τους.

Το πρόβλημα της Κίνας είναι εικόνα του προβλήματος του πλανήτη. Από την τεράστια οικονομία της Κίνας μέχρι την μικρούλα οικονομία της Ελλάδας, όλοι έχουν δανειστεί περισσότερο από ό,τι μπορούν να αποπληρώσουν- η υπερχρέωση είναι μόνο θέμα βαθμού.

Η κατάσταση αυτή του χρέους έχει βοηθήσει να αναπτυχθεί ένας ιδιότυπος οικονομικός εθνικισμός όπου οποιαδήποτε έννοια αλληλεγγύης έχει χαθεί. Ο κύριος λόγος που δεν διαγράφεται το ελληνικό χρέος είναι ότι τότε θα ακολουθήσουν το ιταλικό και το ισπανικό, αφού μόνο τέσσερα κράτη στην Ευρωζώνη έχουν χρέος μικρότερο του 100% του ΑΕΠ και συνεπώς εξυπηρετήσιμο τουλάχιστον θεωρητικά. Αφήνοντας προς στιγμή την Γερμανία, βλέπουμε ότι ακόμη και η Πορτογαλία που τώρα βγαίνει στις αγορές, έχοντας βγει από το Μνημόνιο, προτείνει να φύγει η Ελλάδα από το ευρώ αν δεν πληρώσει το χρέος της, ξεχνώντας ότι σε λίγα χρόνια η ίδια η Πορτογαλία θα είναι πάλι υπερχρεωμένη όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Η μόνη λύση για το παγκόσμιο χρέος είναι μια διεθνής αναδιάρθρωση των δανείων με μετασχηματισμό τους σε αδρανή κεφάλαια εις φύλαξη των Κεντρικών Τραπεζών. Η πρόκληση είναι τεράστια. Οι πρώτοι ζημιωμένοι θα είναι τα χρηματιστήρια τα οποία θα υποχωρήσουν σημαντικά και οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες που τότε θα φανεί η γύμνια τους.

Η αναδιάρθρωση αυτή δεν μπορεί να γίνει χωρίς την δέσμευση όλων ότι δεν θα υπάρξουν πλέον ελλείμματα και ποσοτικές χαλαρώσεις, πράγμα που θα σημαίνει μείωση της κατανάλωσης παγκοσμίως, πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, κατάρρευση των μετοχών των περισσότερων εταιρειών αφού σημαντικό μέρος των μέσων παραγωγής τους θα αδρανοποιηθεί και ο κύκλος εργασιών τους θα μειωθεί συμπαρασύροντας έτσι την οικονομική δραστηριότητα προς τα κάτω, αλλά καθιστώντας την ασφαλή ως προς την κατάρρευση όλου του οικονομικού συστήματος.

Αυτό είναι το πραγματικό σύνθετο κόστος της οικονομικής εξυγίανσης, διότι η σημερινή οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως στηρίζεται σε μια αύξηση της πίστωσης πολλαπλάσια της αύξησης του ΑΕΠ, που τελικά είναι αδιέξοδη.

Όμως τα συμφέροντα είναι τεράστια, ο συντονισμός όλων πολύ δύσκολος και συνεπώς είναι σχεδόν αδύνατο να γίνουν οι αναγκαίες ρυθμίσεις πριν επέλθει κάποιας μορφής καταστροφή.

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr