Η προέλαση της κάνναβης

Η Ουρουγουάη έγινε το πρώτο κράτος στον κόσμο που νομιμοποίησε πλήρως όχι μόνο τη χρήση, αλλά και την ελεγχόμενη παραγωγή και εμπορία της κάνναβης. Λίγους μήνες νωρίτερα, το Κολοράντο των ΗΠΑ προχωρούσε σε παρόμοια ρύθμιση. Το μέχρι πρότινος μοναδικό φιλελεύθερο μοντέλο της Ολλανδίας μοιάζει πλέον ξεπερασμένο.

Ο νόμος, που ψηφίστηκε στις 10 Δεκεμβρίου από το κοινοβούλιο της Ουρουγουάης, προβλέπει ότι από τις αρχές του 2014 οι πολίτες θα μπορούν να αγοράζουν νόμιμα μέχρι 40 γραμμάρια μαριχουάνας από φαρμακεία. Με ειδική άδεια, οι καλλιεργητές θα μπορούν να συντηρούν έως έξι φυτά, ενώ δημιουργούνται “cannabis clubs” που θα μπορούν να έχουν έως 45 μέλη και να καλλιεργούν μέχρι και 99 φυτά.

Ένα κυβερνητικό ινστιτούτο για την κάνναβη θα καθορίζει την τιμή εμπορίας, που πιθανόν θα κυμαίνεται αρχικά κοντά στα επίπεδα της μέχρι τώρα “μαύρης αγοράς”, δηλαδή περίπου στο 1 δολάριο το γραμμάριο. Το ίδιο ινστιτούτο θα παρακολουθεί τα αποτελέσματα του προγράμματος, που έχει ως κύριο στόχο να καταπολεμήσει το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών.

Ο πρόεδρος της χώρας Jose Mujica κάλεσε την διεθνή κοινότητα να βοηθήσει σε αυτό το “κοινωνικοπολιτικό πείραμα για την αντιμετώπιση ενός σοβαρού προβλήματος – της [παράνομης] διακίνησης ναρκωτικών”. Ίσως είναι ο πρώτος αρχηγός κράτους που υποστηρίζει ανοιχτά ότι “οι συνέπειες του παράνομου εμπορίου είναι χειρότερες από αυτές των ίδιων των ναρκωτικών”.

Τα οικονομικά οφέλη

Η κυβέρνηση της Ουρουγουάης εκτιμά ότι 115.000 πολίτες κάνουν τακτική χρήση μαριχουάνας. Ο τζίρος στην παράνομη αγορά έφτανε τα 30 εκατομμύρια δολάρια – η φορολόγηση του νόμιμου, πλέον, εμπορίου θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. “Η κρατική ρύθμιση του εμπορίου θα περιορίσει την προβληματική κατανάλωση. Ελπίζουμε όμως ότι θα αποφέρει και έσοδα, κάτι που μπορεί να σημαίνει υψηλότερη χρηματοδότηση για μας”, είπε στoν Guardian o Pablo Anzalone, που εργάζεται σε δημόσιο κέντρο αποτοξίνωσης.

Πιο βόρεια, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο πωλείται μαριχουάνα αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τον αμερικάνικο Τύπο, εάν η εμπορία νομιμοποιούνταν, ένας φόρος στη λιανική πώληση θα απέφερε τουλάχιστον 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια στα ταμεία της πολιτείας.

Προς το παρόν, πάντως, η Καλιφόρνια δεν έχει προχωρήσει στην πλήρη νομιμοποίηση της κάνναβης – αν και, όπως αρκετές ακόμη πολιτείες, έχει αποποινικοποιήσει την ιατρική χρήση και δεν τιμωρεί την κατοχή μικροποσότητας για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

Αντίθετα, το Νοέμβριο του 2012 η χρήση μαριχουάνας νομιμοποιήθηκε πλήρως στο Κολοράντο και την Ουάσιγκτον, μετά από δημοψηφίσματα. Το Κολοράντο προχώρησε ακόμη περισσότερο, καθώς τον περασμένο Μάιο ο κυβερνήτης John Hickenlooper υπέγραψε δυο διατάγματα που κατέστησαν την πολιτεία την πρώτη απολύτως ελεγχόμενη αγορά κάνναβης για ενηλίκους. Ο Hickenlooper τόνισε ότι αναμένεται η δημιουργία πολλών θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με ανεξάρτητη έρευνα του Κέντρου Νόμων και Πολιτικής του Κολοράντο, η πολιτεία θα μπορούσε να περιμένει ετήσια έσοδα 60 εκατομμυρίων δολαρίων, με πιθανότητα διπλασιασμού τους μετά το 2017.

Προσπερνώντας το μοντέλο της Ολλανδίας

Ουρουγουάη και Κολοράντο πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα από το ολλανδικό μοντέλο, που μέχρι πρότινος θεωρούνταν το πιο προοδευτικό.

Η χρήση ναρκωτικών στην Ολλανδία τυπικά δεν είναι νόμιμη. Στην πράξη όμως υπάρχει ανοχή από το κράτος, ειδικά για τα λεγόμενα “μαλακά” ναρκωτικά και έχει προκύψει de facto νομιμοποίηση. Η κατοχή έως πέντε γραμμαρίων και η καλλιέργεια μέχρι πέντε φυτών δεν διώκονται, ενώ τα γνωστά coffee shops λειτουργούν ελεύθερα, παρότι τεχνικά δεν είναι νόμιμα.

Πολλοί θεωρούν το ολλανδικό μοντέλο επιτυχημένο, δεδομένου ότι η αποποινικοποίηση δεν οδήγησε σε αύξηση της χρήσης. Το 2011, μόλις 25,7% των ενηλίκων είχαν κάνει χρήση μαριχουάνας τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους – ένα ποσοστό κοντά στο μέσο όρο των κρατών της Ε.Ε. και πολύ χαμηλότερο από αυτό των ΗΠΑ (41,9%).

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το νεφελώδες νομικό καθεστώς δέχεται σφοδρή κριτική. Παρότι η καλλιέργεια και το χονδρικό εμπόριο είναι παράνομα, το κράτος σπάνια ερευνά το πώς προμηθεύονται κάνναβη τα coffee shops. Έτσι, συνεχίζεται η μαζική παραγωγή από παράνομους καλλιεργητές, που με διασταυρώσεις ποικιλιών και τη βοήθεια της τεχνολογίας παράγουν ολοένα “δυνατότερη” μαριχουάνα. Έτσι, από το 1998 έως το 2005, η μέση περιεκτικότητα του ενεργού συστατικού THC στην κάνναβη που πωλείται στα coffee shops αυξήθηκε από 9% σε 18%. Σύμφωνα με ολλανδικές έρευνες, το αυξημένο THC μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά ψυχοκινητικά προβλήματα, ειδικά για τους νεότερους και μη έμπειρους καπνιστές.

Η ολλανδική κυβέρνηση έχει αναθεωρήσει εν μέρει το νομοθετικό πλαίσιο, με τις προσπάθειες να επικεντρώνονται στο σοβαρό πρόβλημα του “ναρκοτουρισμού”. Πλέον, ο κάθε δήμος αποφασίζει αν θα επιτρέπει στα coffee shops να πωλούν μαριχουάνα σε ξένους πολίτες. Μέχρι και το 2012, περίπου 1,6 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο επισκέπτονταν το Μάαστριχτ, στα σύνορα με το Βέλγιο και τη Γαλλία, μόνο για να προμηθευτούν μαριχουάνα. Η συνοριακή πόλη εφάρμοσε πλήρως την απαγόρευση, με αποτέλεσμα να κλείσουν πάνω από τα μισά coffee shops της περιοχής.

Ορισμένοι ζητούν περαιτέρω αυστηροποίηση της νομοθεσίας όχι μόνο για τους ξένους, αλλά και για τους Ολλανδούς πολίτες. Πολλοί άλλοι, όμως, υποστηρίζουν ότι οι περιορισμοί στην πώληση όχι μόνο δεν θα λύσουν τα προβλήματα αλλά, αντίθετα, θα οδηγήσουν σε εκ νέου άνθιση της μαύρης αγοράς. Οι επικριτές του υπάρχοντος μοντέλου επιμένουν ότι μόνο η πλήρης νομιμοποίηση της καλλιέργειας, εμπορίας και χρήσης μαριχουάνας θα διασφαλίσει τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Οι νόμιμοι παραγωγοί θα μπορούν να ελέγχονται για την ποιότητα και την περιεκτικότητα της κάνναβης σε THC, ενώ οι παράνομοι θα διώκονται με ξεκάθαρες ρυθμίσεις – όπως ακριβώς προβλέπουν οι νέοι νόμοι σε Ουρουγουάη και Κολοράντο.

Φυσικά, μόνο ο χρόνος θα δείξει αν η πλήρης νομιμοποίηση θα είναι επωφελής για τις κοινωνίες. Είναι σαφές πάντως ότι μέχρι τώρα δεν έχει πετύχει απόλυτα ούτε το ολλανδικό μοντέλο της de facto αποποινικοποίησης, ούτε βέβαια η απόλυτα αναχρονιστική πολιτική χωρών όπως η Ελλάδα, όπου η βαριά καταστολή έχει απλώς οδηγήσει σε αύξηση της ανεξέλεγκτης χρήσης…