Η αμφισβήτηση του δολαρίου

Η αμφισβήτηση του δολαρίου έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ανθυγιεινή δραστηριότητα για όποιον το προσπάθησε. Ποτέ όμως οι ΗΠΑ δεν είχαν αντίπαλο του μεγέθους της Κίνας.

Ο πρόεδρος Ντε Γκολ ήταν από τους πρώτους που αμφισβήτησαν το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα όταν ζήτησε όλα τα κράτη να επιστρέψουν στον χρυσό αντί του δολαρίου το 1965. Αργότερα επεξέτεινε την θέση αυτή ζητώντας να ανταλλαγούν τα δολάρια της Τράπεζας της Γαλλίας με το ισοδύναμο σε χρυσό από τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν υποσχεθεί να δίνουν μια ουγγιά χρυσό για κάθε 35 δολάρια, περίπου ένα γραμμάριο χρυσού για κάθε δολάριο. Κατόπιν συνέβησαν στη Γάλλια οι ταραχές του Μαΐου του ’68, η γαλλική οικονομία διαλύθηκε και ο Βαλερύ Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, τότε Υπουργός Οικονομίας, ζήτησε την στήριξη των ΗΠΑ σε δανεικά δολάρια η οποία αμέσως του δόθηκε και το θέμα χρυσού ως παγκόσμιου αποθεματικού δεν ανακινήθηκε πλέον από τη Γάλλια.

Σχετική ήταν και η δήλωση του τότε Υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Κονναλυ προς τους Υπουργούς της Ευρώπης: «Το δολάριο είναι το νόμισμα μας και το πρόβλημα σας».

Την ίδια περίοδο 1971-1973 ο Πρόεδρος Νίξον μονομερώς ακύρωσε οριστικά την μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και την εξ αυτού προκύπτουσα υποχρέωση των ΗΠΑ, και άφησε ελεύθερο τον χρυσό στην χρηματιστηριακή αγορά, ο οποίος σε λίγο έφτασε τα 800 δολάρια η ουγγιά από 35 που προέβλεπε η παγκόσμια συμφωνία του Bretton Woods του 1944.

Οι Αμερικανοί αντελήφθησαν ότι η απομάκρυνση τους από τον χρυσό κινδύνευε να τους αφαιρέσει το “υπέρογκο προνόμιο”, όπως το αποκάλεσε ο Ντ’ Εσταίν, του παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος, με συνέπεια την δημιουργία τέτοιας ύφεσης στην οικονομία τους ώστε να κινδυνεύσει δραματικά το επίπεδο ευημερίας τους.

Ένα νόμισμα είναι αποθεματικό νόμισμα όταν είναι ισχυρό, άφθονο και κυρίως σταθερό και στηρίζεται πάνω σε κάποια αδιαμφισβήτητη πραγματική αξία, όπως για παράδειγμα ο χρυσός. Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί μια νέα σύνδεση του δολαρίου μετά την κατάργηση του χρυσού, που να επιτρέπει την συνέχιση της παγκόσμιας κυριαρχίας του δολαρίου και κατά συνέπεια της αμερικανικής ευημερίας η οποία προέρχεται κατά το σημαντικότερο μέρος της από την παγκόσμια οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ.

Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 είχε αναδείξει τον αντικαταστάτη του χρυσού: τον μαύρο χρυσό, το πετρέλαιο. Η σύνδεση δολαρίου – πετρελαίου θα συντηρούσε την παγκόσμια ζήτηση σε δολάρια και συνεπώς την παγκόσμια οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ .

Το έργο ανέλαβε να υλοποιήσει ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρυ Κίσινγκερ. Μετά από σειρά συναντήσεων με τη Βασιλική Οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας, που τότε ήταν ακόμη σημαντικότερη από σήμερα στην παραγωγή πετρελαίου, ο Κίσινγκερ πέτυχε την ακόλουθη συμφωνία:

Οι ΗΠΑ ανέλαβαν να προστατεύσουν στρατιωτικά έναντι οιουδήποτε εχθρού, και να εφοδιάζουν στρατιωτικά με όσο αμυντικό υλικό χρειαζόταν την Σαουδική Αραβία. Τότε ο φόβος των Σαουδαραβών ήτο το Ισραήλ αφ’ ενός και το Ιράν αφ’ ετέρου που εκείνη την περίοδο είχαν μεταξύ τους συνεργασία.

Σε αντάλλαγμα η Σαουδική Αραβία δεσμεύτηκε:

1. Να αποτιμώνται όλες οι πωλήσεις πετρελαίου μόνο σε δολάρια και να πληρώνεται μόνο σε αυτό το νόμισμα.
2. Να αγοράζουν με το πλεόνασμα που θα έχουν αμερικάνικα κρατικά ομόλογα και άλλες αμερικανικές αξίες. Όλα τα υπόλοιπα μέλη του ΟΠΕΚ ακολούθησαν όπως αναμενόταν την Σαουδική Αραβία προσδοκώντας αμερικανική προστασία και οπλισμό.

Το δολάριο πλέον ανέβηκε στη στρατόσφαιρα εν σχέσει με τα άλλα νομίσματα, στηριζόμενο και στη διεθνή συνεχή άνοδο της ζήτησης του πετρελαίου. Έτσι γεννήθηκε το πετροδολάριο.

Το πετροδολάριο είχε τρία άμεσα οφέλη για τις ΗΠΑ:

1. Αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης δολαρίων
2. Αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για αμερικάνικα κρατικά ομόλογα
3. Την δυνατότητα των ΗΠΑ να αγοράζουν πετρέλαιο με ένα νόμισμα το οποίο μπορούν να τυπώνουν όσο θέλουν.

Μέχρις εδώ το σύστημα λειτούργησε καλά για τις ΗΠΑ, με ορισμένες παραφωνίες όπως ο Σαντάμ Χουσεΐν που ζήτησε να πληρώνεται σε Ευρώ. Αυτό αποδείχθηκε κακή ιδέα για τον ίδιο.

Το ευρώ ήταν μια νέα παράμετρος για το δολάριο. Η διακύμανση του από 0,80 έως 1,40 του δολαρίου δείχνει ποιος επηρεάζει περισσότερο την παγκόσμια οικονομία. Όμως το ευρώ ήρθε σε μια περίοδο όπου όλα τα κράτη αύξαναν τα αποθέματα τους όπως δείχνει το παραπάνω σχήμα.

Έτσι δεν επηρέασε πολύ την ηγεμονία του δολαρίου. Επίσης η Ευρώπη δεν εγκατέλειψε τα δολαριακά της αποθέματα και συνέχισε να αγοράζει το πετρέλαιο σε δολάρια, αλλάζοντας γι’ αυτό τα ευρώ. Σταδιακά και άλλα κράτη έβαλαν και ευρώ στα νομισματικά τους αποθέματα όπως έβαλαν και λίγη στερλίνα και λίγο γιεν.

Ούτε αυτό επηρέασε σημαντικά την ηγεμονία του δολαρίου γιατί όλα αυτά τα κράτη, δυτικής καπιταλιστικής νοοτροπίας δεν προτίθεντο να αμφισβητήσουν το δολάριο.

Έτσι μέχρι τώρα έχει επιτευχθεί μια σχεδόν σταθερή νομισματική ισορροπία με αποδεκτές διακυμάνσεις.

Το κατωτέρω γράφημα δείχνει την διαχρονική εξέλιξη της αναλογίας νομισμάτων στα παγκόσμια αποθέματα.

Τώρα όμως τα πράγματα αλλάζουν διότι νέοι παίκτες ανατρέπουν την ισορροπία. Στην συνέχεια της εκδίωξης του Γιανούκοβιτς από την Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2014, η Ρωσία έβαλε σε ενέργεια ένα σχέδιο “ευρώ για πετρέλαιο” που είχε επεξεργασθεί από καιρό άλλα δίσταζε να ενεργοποιήσει λόγω του κλονισμού της αξιοπιστίας πολλών χωρών της Ευρωζώνης.

Η Gazprom, η Rosneft, κι άλλες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρίες, ρωσικές εταιρίες αμυντικού υλικού, ακόμη και τράπεζες δήλωσαν έτοιμες να μποϋκοτάρουν το δολάριο, συνοδευόμενες από τις συνήθεις κραυγές περί του “βρώμικου και ματωμένου πρασίνου νομίσματος” που βγάζουν οι εξ επαγγέλματος πολιτικοί της Μόσχας, προτείνοντας πράξεις σε ρούβλια, άλλα επειδή το ρούβλι πέφτει, επί το συμφερότερον σε ευρώ.

Το μεγάλο βήμα έγινε όταν Κίνα και Ρωσία συμφώνησαν ότι το μέγα -συμβόλαιο των 200 δις δολαρίων σε αέριο και πετρέλαιο θα εκτελεστεί σε δικά τους νομίσματα. Και ενώ το ρούβλι δεν έχει μεγάλη πιθανότητα να υιοθετηθεί ως αποθεματικό νόμισμα γιατί η ρωσική οικονομία είναι πολύ μικρή σε σχέση με την αμερικανική, το κινέζικο γουάν έχει αυτή τη δυνατότητα διότι η κινέζικη οικονομία είναι ισοδύναμη με αυτή των ΗΠΑ.

Η διεθνοποίηση του γουάν είναι προτεραιότητα της κινεζικής ηγεσίας. Ήδη έχουν αρχίσει συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων (currency swaps) με σημαντικούς εμπορικούς εταίρους όπως η Γάλλια, η Βραζιλία και η Αυστραλία. Ακόμη πιο εντυπωσιακές ήταν οι συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων ύψους αρχικά 21 δις λιρών Αγγλίας με την Μεγάλη Βρετανία, με δυνατότητα συνέχισης επί τριετία και ομοίως αυτή της ΕΚΤ με την Κίνα ύψους 57 δις δολαρίων. Μην χρησιμοποιώντας δολάρια οι χώρες αυτές, μειώνεται η σημασία του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος.

Είναι προφανές ότι στο μέτρο που το εγχείρημα των BRICS πετύχει θα δημιουργήσουν κοινό νόμισμα όπως το ευρώ, το οποίο και αυτό θα διεκδικήσει θέση αποθετικού νομίσματος.

Από όλα τα ανωτέρω αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι η στάση των Άγγλων. Όταν η Μεγάλη Βρετανία εξέδωσε το πρώτο κρατικό ομόλογο της σε γουαν, ο Υπουργός Οικονομικών Όσμπορν ως νέος Βρούτος δήλωσε: «Είμαι σαφής, όπως η Κίνα γίνεται όλο και μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, το νόμισμα της θα χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο. Εμείς στη Μεγάλη Βρετανία το καταλαβαίνουμε και θέλουμε να είμαστε η πρώτη χώρα της Δύσης που θα αδράξει τις ευκαιρίες που αυτό θα φέρει». Πού είναι η ειδική σχέση με τις ΗΠΑ τώρα; Είναι προφανές ότι η πρόκληση έχει δοθεί.

Δεν προβλέπονται άμεσες δραματικές συνέπειες, διότι ακόμη η διείσδυση του γουάν είναι μικρή. Αναμένονται όμως αναταράξεις στο μέλλον και αυτό φαίνεται από την συσσώρευση χρυσού που κάνουν και η Ρωσία και η Κίνα όπως φαίνεται στα κατωτέρω διαγράμματα. Προφανώς προετοιμάζονται για την μεγάλη νομισματική αναταραχή, όταν αυτή έρθει.

Συσσώρευση χρυσού από τη Ρωσία διαχρονικά

Συσσώρευση χρυσού από την Κίνα διαχρονικά

Η Ρωσία δια στόματος του πρωθυπουργού Μεντβέντεβ δήλωσε την πρόθεση της να συναλλάσσεται στα εθνικά νομίσματα με τις χώρες BRICS, χωρίς να χρησιμοποιούν το δολάριο ως ενδιάμεση ισοτιμία. Ο Υπουργός Οικονομικών Σιλουάνωφ δήλωσε ότι η Ρωσία διαφοροποιεί το ομολογιακό της χαρτοφυλάκιο, απομακρυνόμενη από τα ομόλογα των κρατών που της επιβάλουν κυρώσεις και τοποθετούμενη σε ομόλογα των εταίρων της των BRICS.

Η Κίνα έκανε δυο σαφέστερα βήματα. Το πρώτο είναι ότι το Χρηματιστήριο της Σαγκάης θα δέχεται πράξεις μελλοντικών συμβολαίων πετρελαίου σε γουάν.

Το δεύτερο βήμα είναι σημαντικά δραματικότερο: η Κίνα έστειλε για πρώτη φορά δυο πολεμικά πλοία της στο ιρανικό λιμάνι Μπαντάρ Αμπάς, στα στενά του Χορμούζ, απέναντι από τις αμερικανικές βάσεις των Ηνωμένων Εμιράτων και του Μπαχρέϊν σε κοινά γυμνάσια με τους Ιρανούς. Το πέτρο-γουάν έχει στόλο πίσω του. Η αυλαία έχει ανοίξει.

Αν η διαδικασία είναι μακροχρόνια, τότε σταδιακά το γουάν θα πάρει και αυτό την θέση του στο καλάθι των αποθεματικών νομισμάτων. Αν η διαδικασία πιεσθεί για να γίνει γρήγορα σαν αποτέλεσμα πολιτικών προστριβών, όπως βλέπουμε να εξελίσσεται, τότε θα δούμε ένα νομισματικό πόλεμο που δεν έχουμε δει παρόμοιο του.

Δεν υπάρχει δράση πιο καταστροφική για τις ΗΠΑ από την αντικατάσταση του δολαρίου ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος, διότι ταυτόχρονα απειλείται η παγκόσμια κυριαρχία τους και η οικονομική τους υπόσταση.

Η αμφισβήτηση του δολαρίου έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ανθυγιεινή δραστηριότητα για όποιον το προσπάθησε. Οι Αμερικανοί κάθε φορά που συνέβη αυτό στο παρελθόν αιφνιδίασαν, δρώντας δυναμικά εκτός πλαισίου και προς το συμφέρον τους. Ποτέ όμως δεν είχαν αντίπαλο του μεγέθους της Κίνας, υποστηριζόμενης μάλιστα από τη Ρωσία και τα άλλα BRICS.

Η αμοιβαία αντιπαράθεση ΗΠΑ – Κίνας είναι περίπλοκη διότι ταυτόχρονα υπάρχει η αμοιβαία εξάρτηση της Κίνας για εξαγωγές στις ΗΠΑ και των ΗΠΑ για αγορά των κρατικών τους ομολόγων από την Κίνα. Η τυχόν σύγκρουση τους στο θέμα του δολαρίου θα αναταράξει την υδρόγειο.

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr