Το τρίγωνο του πολέμου: Τουρκία – Ιράν – Σαουδική Αραβία

Οι τρεις αυτές χώρες ορίζουν τα σύνορα και είναι οι παίκτες της μεγάλης ιρακινό – συριακής τραγωδίας η οποία χειροτερεύει και θα κρατήσει χρόνια. Κάθε μια από αυτές τις χώρες θέλει να αλλάξει τα σύνορα κατά τα συμφέροντα της, που είναι αλληλοσυγκρουόμενα με προεξάρχουσα την Τουρκία.

Οι κυρίως σουνιτικές χώρες Τουρκία και Σαουδική Αραβία θα μπορούσαν να συνεργασθούν εναντίον του σιιτικού Ιράν. Αυτό έγινε αδύνατο από την στιγμή που τέθηκε θέμα σουνιτικής ηγεσίας.

Στην αρχή υπήρχε συνεργασία. Με το υπολογιστικό μίσος του Ερντογάν για τον Άσσαντ και την επιθυμία των Σαουδαράβων για αντίβαρο στο παζάρι τους με την Τεχεράνη για την ηγεμονία του Περσικού Κόλπου, οι δυο χώρες συνεργάστηκαν εναντίον του Άσσαντ, του οποίου οι υποστηρικτές ήταν το Ιράν και η Ρωσία. Γνωρίζουμε πλέον πως το Ισλαμικό Κράτος δημιουργήθηκε με κοινή δράση Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας εναντίον του αλαουίτη, ουσιαστικά δηλαδή σιίτη Άσσαντ, με την ανοχή -αν όχι την εμπλοκή- των ΗΠΑ.

Ο Άσσαντ όμως αντιστέκεται σκληρά, όπως δεν αναμενόταν από τους σχεδιαστές της ανατροπής του μέσα στα πλαίσια της Αραβικής «Άνοιξης». Πέραν της πατροπαράδοτης αναλγησίας της οικογένειας Άσσαντ όταν υπερασπίζεται τα συμφέροντά της, όλες οι μειονότητες που αποτελούν το μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών της Συρίας θεωρούν τον Άσσαντ ως εγγυητή της υπαρξιακής τους αυτοτέλειας. Το κόμμα του Άσσαντ, το Μπάαθ, έχει βαθιές ρίζες και τα μέλη του, που είδαν τη συνέβη στους Μπααθιστές του Ιράκ μετά την ήττα τους, μάχονται λυσσαλέα.

Προσθέτοντας στην περιπλοκή, το Ισλαμικό Κράτος αυτονομήθηκε από τους πάτρωνες του, γιγαντώθηκε και τρομάζει την περιοχή και την Δύση με την βαρβαρότητα του. Τίθεται τώρα θέμα χαλιναγώγησής του.

Τουρκία – Σαουδική Αραβία

Στο δύσκολο αυτό παιχνίδι εμφανίστηκε η επόμενη εμπλοκή: η Τουρκία, επιθυμώντας να ηγηθεί του σουνιτικού Ισλάμ κατά την λογική του νέο-οθωμανισμού της, ζήτησε να ηγηθεί του συνασπισμού εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αγνοώντας την Σαουδική Αραβία που είναι ο μέχρι τώρα ηθικός ηγέτης του σουνιτικού Ισλάμ ως θεματοφύλακας των Ιερών της Μέκκας και της Μεδίνας.

Και οι δύο βεβαίως κρύβουν ότι είναι δημιουργοί του Ισλαμικού Κράτους και ελπίζουν ότι, ηγούμενοι του συνασπισμού εναντίον του, θα το κατευθύνουν κατά τα συμφέροντα τους. Μόλις η Σαουδική Αραβία συμφώνησε με τις ΗΠΑ να εκπαιδεύσει επί του εδάφους της την μετριοπαθή συριακή αντιπολίτευση της Συρίας, η Τουρκία εζήτησε από τις ΗΠΑ να εκπαιδεύσει και αυτή στρατιωτικά επί τουρκικού εδάφους σύρους αντιστασιακούς και ταυτόχρονα φιλοξένησε στην Κωνσταντινούπολη τον Συριακό Εθνικό Συνασπισμό, εκλέγοντας έτσι ως πρωθυπουργό εν εξορία τον Αχμέντ Τομέ που είναι ανεπιθύμητος στην Σαουδική Αραβία. Έτσι ο έλεγχος του Συνασπισμού πέρασε στην Τουρκία.

Η κόντρα μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας έχει έπαθλο την κυριαρχία επί του σουνιτικού Ισλάμ. Η ηγεσία επί του σουνιτικού Ισλάμ ανάγεται στην θεολογική ερμηνεία του πολιτικού συστήματος. Η Τουρκία με το δημοκρατικό Ισλάμ που εφαρμόζει, προτείνει στις σύγχρονες μάζες των πιστών ένα Ισλάμ “light”, πολύ πιο εύκολο να ακολουθηθεί από τον βαρύ ισλαμισμό της Σαουδικής Αραβίας, τον ουαχαμπιτισμό, με τις εκ της Σαρίας απαιτήσεις για αποφυγή του αλκοόλ και άλλων απολαύσεων, βάρβαρου ποινικού κώδικα, μπούργκας αντί μαντίλας και καταπίεση του γυναικείου πληθυσμού .

Ο Ερντογάν προτείνει ταυτόχρονα δημοκρατία και ισλαμισμό, που αν το εφάρμοζε ο οίκος των Σαούντ θα κατέρρεε την επόμενη. Έτσι έχει αναπτυχθεί ένας ψυχρός πόλεμος με το σαουδαραβικό ιερατείο να κατακεραυνώνει την “έκλυτη” Τουρκία και τους τούρκους διανοούμενους να ειρωνεύονται την σαουδαραβική οπισθοδρομικότητα.

Το οικονομικό μοντέλο που προτείνει η Τουρκία είναι εντυπωσιακό όσο και η δική της ανάπτυξη επί Ερντογάν που επετεύχθη με ένα μείγμα οικονομικού φιλελευθερισμού και κρατικού παρεμβατισμού, ιδιάζον μεν, αποδοτικό δε. Σε αντίθεση, αυτό που προτείνει η Σαουδική Αραβία είναι χρήματα προερχόμενα από το πετρέλαιο, που δεν συνοδεύονται από τεχνογνωσία ή επενδυτική ικανότητα, σε αντίθεση με την Τουρκία.

Το διαφοροποιημένο τουρκικό οικονομικό μοντέλο που καλύπτει όλο το φάσμα των παραγωγικών δυνατοτήτων είναι πολύ πιο ελκυστικό στις δυτικοτραφείς ελίτ και νεολαίες των χωρών του εξελιγμένου Ισλαμισμού από ό,τι ο βαρύς ουαχαμπιτισμός της Σαουδικής Αραβίας.

Ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας έχει εστιαστεί στην Αίγυπτο, την Συρία και το Ιράκ. Τα συμφέροντα των ΗΠΑ ταυτίζονται πολύ περισσότερο με τα σαουδαραβικά παρά με τα τουρκικά. Στην Αίγυπτο το σαουδαραβικό χρήμα και το αμερικανικό Πεντάγωνο εκτόπισαν τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που ήταν οι αγαπημένοι σύμμαχοι του Ερντογάν, τους οποίους κήρυξε και εκτός νόμου η σαουδαραβική κυβέρνηση. Στην Συρία διαγκωνίζονται για την ηγεσία τού εναντίον Άσσαντ κινήματος και στο Ιράκ ο καθένας ακολουθεί τους δικούς του στόχους. Συνεργάζονται βεβαίως στενά και οι δυο χωριστά με το Ισλαμικό Κράτος εναντίον του οποίου έχουν συμπήξει συνασπισμό!

Το σχήμα θα ήταν σχιζοφρενικό οπουδήποτε αλλού αλλά εδώ είναι η Μέση Ανατολή.

Σαουδική Αραβία – Ιράν

Το Ιράν έχει ενστάσεις και προς τις δυο χώρες. Οι διαφορές του όμως με την Σαουδική Αραβία είναι πολύ σοβαρές και αφορούν την ηγεμονία του Περσικού Κόλπου.

Η πρόσφατη ένταση όμως έχει σχέση με την επίθεση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, η οποία στην πραγματικότητα είναι ο πόλεμος της Σαουδικής Αραβίας εναντίον του Ιράν δι’ αντιπρόσωπων. Ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας εξαπέλυσε τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, εναντίον της κυβέρνησης του προηγούμενου πρωθυπουργού, Νουρί αλ Μαλίκι, τον οποίο θεωρούσε εγκάθετο του Ιράν. Την ίδια στιγμή που άρχιζε αυτή η επίθεση, άρχιζαν αντίθετης κατεύθυνσης διπλωματικές επιθέσεις φιλίας μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας δια ανταλλαγών επισκέψεων μεταξύ υψηλόβαθμων στελεχών των δυο χωρών, αλλά ταυτόχρονα στρατιωτικές επιδείξεις ισχύος με παρέλαση νέων κινεζικών πυραύλων του Ριάντ που μπορούν να πλήξουν την Τεχεράνη, πιθανώς με πακιστανικές πυρηνικές κεφαλές, και Ιρανικά πολεμικά γυμνάσια.

Η ισορροπία δυνάμεων ήταν και είναι σαφώς υπέρ του Ιράν. Το Ιράν έχει πληθυσμό 80 εκατομμυρίων, ισχυρότατη πολεμική μηχανή και ένα τεχνολογικό και επιστημονικό επίπεδο πολύ ανώτερο της Σαουδικής Αραβίας πέραν του πυρηνικού του προγράμματος.

Η Σαουδική Αραβία έχει ένα πληθυσμό 19 εκατομμυρίων, 15-25% του οποίου είναι σιίτες συγκεντρωμένοι κυρίως στις ανατολικές πετρελαϊκές περιοχές κοντά στο Κουβέιτ. Το σχεδόν μοναδικό προϊόν της χώρας είναι το πετρέλαιο, όλη η υπόλοιπη παραγωγή είναι ουσιαστικά επιδοτούμενη και η λειτουργία της χώρας στηρίζεται σε πολλά εκατομμύρια μεταναστών που είναι από ρακοσυλλέκτες έως πανεπιστημιακοί καθηγητές.

Πέραν του ελέγχου του Περσικού Κόλπου δια των στενών του Χορμούζ όπου το Ιράν κυριαρχεί, η στρατιωτική ισχύς του Ιράν μπορεί να συντρίψει την Σαουδική Αραβία.

Από τότε που οι ΗΠΑ άρχισαν την προσέγγιση του Ιράν, ο σαουδαραβικός εφιάλτης είναι η επιστροφή στην γεωπολιτική κατάσταση της εποχής του Σάχη όπου η προνομιούχος σχέση ΗΠΑ – Ιράν ανάγκαζε την Σαουδική Αραβία να είναι απολύτως υπάκουη στα κελεύσματα των Αμερικανών και, όπως σταδιακά μειώνεται η πετρελαϊκή της σημασία, η χώρα να υποβιβασθεί και να ασημαντοποιηθεί με τραγικές για τους κατοίκους της συνέπειες.

Ταυτόχρονα το Ιράν έχει και πολλά αλλά ατού, όπως η πρόσφατη κατάληψη της πρωτεύουσας της Υεμένης, Σαναά, από φίλιες προς το Ιράν δυνάμεις που τώρα ελέγχουν την είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας, η σιιτική Χεζμπολάχ, ο σύμμαχος Άσσαντ, το σιιτικό Μπαχρέιν και η ισχυρή μειονότητα σιιτών εντός της Σαουδικής Αραβίας, τα πρόσφατα σκιρτήματα της οποίας ανάγκασαν το σαουδαραβικό κράτος να καταδικάσει σε αποκεφαλισμό σιίτη αντιφρονούντα κληρικό, σαουδαραβικής υπηκοότητας.

Η Σαουδική Αραβία πιέζεται ισχυρά με αυξανόμενη ένταση από το Ιράν.

Ιράν – Τουρκία

Δύο είναι οι κύριες διαφορές μεταξύ των δυο χωρών. Η θρησκευτική τους διάφορα σε μια Τουρκία που έχει 15 εκατομμύρια αλαουίτες, δηλαδή θρησκευτικά προσκείμενους προς το Ιράν, και η Συρία. Ενώ το Ιράν θα ήταν διατεθειμένο να κρατήσει σε χαμηλό επίπεδο την θρησκευτική αντιπαλότητα, οι εδαφικές βλέψεις της Τουρκίας προς την Συρία ανεβάζουν πολύ το θερμόμετρο των σχέσεων.

Το Ιράν έχει σαφέστατα αντιληφθεί ότι πραγματικός στόχος της Τουρκίας δεν είναι ο πόλεμος εναντίον του Ισλαμικού Κράτους -που μέχρι τώρα είναι ο αφανής εταίρος της Τουρκίας στην αντιμετώπιση του κουρδικού προβλήματός της- αλλά η διάλυση της διακυβέρνησης Άσσαντ και Μπάαθ στη Συρία και η απόκτηση συριακών εδαφών και πετρελαιοπηγών. Ταυτόχρονα η Τουρκική επιθυμία είναι η εξολόθρευση των Σύρων Κούρδων που είναι το φυτώριο και θερμοκήπιο του ΡΚΚ. Το έργο αυτό εκτελεί άριστα επί του παρόντος το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο επιτιθέμενο επίσης στο ιρακινό Κουρδιστάν, το αναγκάζει να είναι εφεκτικό στις σχέσεις του με την Τουρκία.

Οι Ιρανοί εκφράζουν την δυσαρέσκεια τους με διπλωματία αλλά και με απειλές και προσπαθούν να συγκρατήσουν την Τουρκία στις βλέψεις της, ο Ερντογάν όμως δεν εγκαταλείπει το όραμα του να γίνει ο Ηγέτης του Σουνιτικού Χαλιφάτου.

Το Ιράν ελπίζει ότι με την προσέγγιση των ΗΠΑ, η ολοκλήρωση της οποίας, μαζί με την οργή των ΗΠΑ για τη μη συνεργασία των Τούρκων, θα του δώσει μια νέα βαρύνουσα θέση στη Μέση Ανατολή και έτσι θα επισκιάσει τις τουρκικές απόπειρες περιφερειακού ηγεμονισμού. Η αναδυόμενη δύναμη της περιοχής είναι αδιαμφισβήτητα το Ιράν.

Ένα βίαιο μέλλον

Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, δεν υπάρχει πουθενά σημείο ισορροπίας και συνεννόησης μεταξύ των κρατών της περιοχής.

Στη διαδρομή αυτής της αιματοχυσίας που θα είναι μακρά, όλη η Μέση Ανατολή βαλκανοποιείται σταδιακά με διάσπαση και θρυμματισμό των υπαρχόντων κρατών σε μικρότερα, με μοναδικό κριτήριο συνοχής το θρησκευτικό – εθνοτικό.

Στο ομιχλώδες και γεμάτο θανατηφόρες παγίδες πολιτικό ναρκοπέδιο της Μέσης Ανατολής, όπου για παράδειγμα το 60% των βομβιστικών επιθέσεων στο Ιράκ είναι σαουδαραβικής προέλευσης, τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται, ο χθεσινός φίλος είναι ο σημερινός εχθρός και ο αυριανός σύμμαχος, οι δε όρκοι συμμαχίας ακολουθούνται από προδοσίες και ανατροπές.

Μέσα σε αυτό το τοπίο της απόλυτης αστάθειας οι ΗΠΑ προσδοκούν ότι θα είναι ο ρυθμιστής. Οι τοπικές δυνάμεις είναι πολύ ισχυρές για να συμβεί εύκολα αυτό. Το Ισλαμικό Κράτος, από ελεγχόμενο εργαλείο, αυτονομείται ασκώντας την δύναμη του ως νέος Φρανκενστάιν και σε λίγο και εναντίον των δημιουργών του.

Οι ΗΠΑ κάποια στιγμή θα πρέπει να αποφασίσουν με ποιον θα συμμαχήσουν. Αυτό όμως είναι βέβαιο ότι θα τους εμπλέξει σε νέο πόλεμο που θα τους φθείρει ηθικά, όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ, και θα τους στοιχίσει οικονομικά όπως οι δύο πόλεμοι του Κόλπου.

Και η Ευρώπη παρακολουθεί αυτό το ηφαίστειο απαθής .

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr