Η παγκόσμια ανισορροπία μεταξύ οικονομίας και πολιτικής

Είναι πλέον εμφανές σε όλους τους οικονομικούς παρατηρητές ότι η ανάπτυξη των προηγμένων χωρών είναι καχεκτική και η ανάπτυξη των αναπτυσσομένων χωρών επιβραδύνεται. Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι όταν το χρήμα είναι διαθέσιμο σε αφθονία και τα επιτόκια είναι σχεδόν μηδενικά.

Τόση μάλιστα είναι η οικονομική ανησυχία, ώστε αμέσως μόλις η Fed δήλωσε ότι οι οικονομικοί δείκτες επιτρέπουν την αύξηση των επιτοκίων στο 0.25%,ποσοστό ασήμαντο για μια κανονική οικονομία, τότε η ΕΚΤ έσπευσε να δηλώσει, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των Γερμανών, ότι θα παρατείνει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και θα δέχεται όχι μόνο ομόλογα κρατών αλλά και δημοτικών αρχών σε ρυθμό 60 δις μηνιαίως.

Προφανώς αυτό έγινε για να εξισορροπηθεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα από την ελάχιστη αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων. Ο κ. Ντράγκι μάλιστα δήλωσε ότι δεν υπάρχει όριο στις δράσεις του για να ανεβάσει τον μέσο πληθωρισμό στην Ευρώπη κοντά στο 2%.

Μία άλλη συνέπεια της χαλάρωσης της ΕΚΤ είναι ότι δύο περίπου τρισεκατομμύρια κρατικού ευρωπαϊκού χρέους έχουν αρνητικές αποδόσεις.

Το ερώτημα είναι, όπως το έθεσε ο Διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας, γιατί όλες αυτές οι χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις δεν μπορούν να δημιουργήσουν ανάπτυξη.

Μία κύρια αιτία κατά την γνώμη μας είναι ότι ενώ η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έγινε με ταχείς ρυθμούς στον χρηματοπιστωτικό κυρίως τομέα και με αξιόλογη πρόοδο στην διευκόλυνση του παγκοσμίου εμπορίου, δεν υπήρξε αντίστοιχη πρόοδος στις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές βλέψεις των κρατών.

Κλασσικά παραδείγματα είναι η Ουκρανία και το Ιράν όπου γεωστρατηγικοί λόγοι επέβαλαν κυρώσεις οικονομικές, οι οποίες αλλοίωσαν την μορφή του εμπορίου πολλών χωρών που συνδέονταν κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τα κράτη αυτά, είχαν δε επεκτάσεις και σε μη ευθέως εμπλεκόμενα με το ζήτημα κράτη. Η Ελλάδα για παράδειγμα δεν μπορεί να κάνει εξαγωγές φρούτων και λαχανικών στην Ρωσία λόγω του Ουκρανικού με το οποίο δεν είχε καμία εμπλοκή.

Μεγαλύτερο παράδειγμα είναι η πρόσφατη κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού από την Τουρκία. Εκτός από τις πολύ σοβαρές πολιτικές διαστάσεις του θέματος, η κατάρριψη αυτή κατέστρεψε επωφελές και για τις δύο χώρες εμπόριο αρκετών δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο.

Πολύ σοβαρότερη βέβαια είναι η κατάσταση στην Μέση Ανατολή. Το πρόβλημα εκεί το δημιούργησε η Σαουδική Αραβία. Με την δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους, που ο μεγαλύτερος και πλέον έγκυρος σχολιαστής του αμερικανικού κατεστημένου, Thomas Friedman, χαρακτήρισε ως “ιδεολογικό γόνο ” της Σαουδικής Αραβίας, η χώρα αυτή έφερε τεράστια πολιτική αναστάτωση στην όλη περιοχή.

Το πρόβλημα όμως δεν περιορίστηκε εκεί. Η Σαουδική Αραβία ανέλαβε τον πόλεμο τιμών του πετρελαίου: σε ένα πολύ ευαίσθητο προϊόν στις μικρές διαφορές μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, μονομερώς πλημμύρισε την αγορά με πετρέλαιο με αποτέλεσμα να διαλυθεί η τιμή του. Αυτό το έκανε για να βλάψει το Ιράν και την Ρωσία, αλλά και να σταματήσει λόγω κόστους την παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ και τον Καναδά.

Η πράξη αυτή θα έχει μεσοπρόθεσμα σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις. Τριακόσια δις δολάρια νέες πετρελαϊκές επενδύσεις ανεστάλησαν, 250.000 εργαζόμενοι στην πετρελαϊκή βιομηχανία απελύθησαν ήδη και 1,000 γεωτρύπανα στις ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί.

Αρκετοί παραγωγοί σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ, με το πρόβλημα της χρεοκοπίας ορατό, αντλούν μεγάλες ποσότητες για να αποκτήσουν ρευστό και να καλύψουν τα δάνεια τους.

Η μείωση της ανάπτυξης στην Κίνα έχει επιφέρει αντίστοιχη μείωση της ζήτησης πετρελαίου. Όταν το Ιράν θα αναπτύξει πλήρως την παραγωγή του, πού με την άρση των κυρώσεων θα γίνει γρήγορα, η αγορά πετρελαίου θα φτάσει σε πολύ χαμηλά όρια τιμής χωρίς να είναι σε θέση να το εκμεταλλευθεί για ανάπτυξη.

Για τον ίδιο λόγο η έρευνα και εγκατάσταση ΑΠΕ, που απαιτεί υψηλές τιμές πετρελαίου, έχει μειωθεί. Σειρά επενδύσεων από έρευνα νέων πηγών, κατασκευή διυλιστηρίων έως ναυπήγηση τάνκερ έχουν ανασταλεί. Μία ολόκληρη σειρά επενδυτικών δραστηριοτήτων έχει αδρανήσει.

Το πρόβλημα οικονομικά όμως είναι μεγαλύτερο. Η ίδια η Σαουδική Αραβία για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της χρειάζεται τιμή αργού πάνω από 100 δολάρια το βαρέλι όπως και πολλές άλλες χώρες- η Ρωσία, το Ιράν και άλλες.

Δημιουργούνται συνεπώς νέα κρατικά ελλείμματα τα οποία καλύπτονται με την αύξηση του παγκόσμιου χρέους και ταυτόχρονα σταματά η ανάπτυξη. Αυτό δεν μπορεί να κρατήσει μεσοπρόθεσμα. Η προσπάθεια του κ. Ντράγκι να αυξήσει τον πληθωρισμό κοντά στο 2% για να κινήσει την οικονομία προσκρούει στις τεχνητά διαρκώς χαμηλότερες τιμές πετρελαίου με αποτέλεσμα οι κινήσεις της ΕΚΤ να μην πετυχαίνουν.

Ήδη η BIS που είναι ουσιαστικά η Κεντρική Τράπεζα των Κεντρικών Τραπεζών προειδοποίησε ότι “τα επιτόκια είναι απαράδεκτα χαμηλά και προκαλούν εξαρθρώσεις στην αγορά ομολόγων μεταξύ άλλων” και προειδοποίησε ότι παρά την παρούσα ανησυχητική ηρεμία των αγορών η κατάσταση αυτή αν συνεχίσει θα προκαλέσει δεινά, ζητώντας από Αμερικανούς και Ευρωπαίους αλλά πλαγίως και τους υπόλοιπους να επαναφέρουν σταδιακά μια πολιτική λογικών επιτοκίων. Αυτό διότι θεωρεί ότι σε μία προσεχώς διαταραγμένη αγορά λόγω τιμής πετρελαίου, η λύση δεν είναι ο επιπλέον δανεισμός.

Για να επιτευχθεί ανάπτυξη χρειάζονται παγκόσμιες συνθήκες σχετικής ηρεμίας και η προσδοκία ότι αυτό θα συνεχιστεί.

Για να μην μακρηγορήσουμε το πρόβλημα είναι να ευθυγραμμιστούν οι παγκόσμιες γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές καταστάσεις με την παγκόσμια οικονομική αναγκαιότητα. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση για να πετύχει πραγματικά ζητά συνθήκες χαμηλής πολιτικής έντασης και παγκόσμια συνεννόηση.

Οι μεγάλες πολιτικές δυνάμεις πρέπει να βρουν μία νέα πολιτική ισορροπία, όπως εβρέθηκε η οικονομική Συμφωνία του Bretton Woods μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αφού συμφωνήσουν πρέπει να την επιβάλλουν στις μικρότερες δυνάμεις από τις οποίες συχνά ξεκινούν οι αναταράξεις.

Το έργο είναι τεράστιο, μόνο όμως οι μεγάλες δυνάμεις έχουν τα ποιοτικά και πολυάριθμα επιτελεία για να επεξεργαστούν αυτό το σύνθετο ζήτημα σε όλες τις πτυχές του.

Χρειάζεται μεγάλη πολιτική βούληση για αυτό πού ακόμη δεν υπάρχει αλλά η ανάγκη του γίνεται ορατή. Την φράση κλειδί την είπε η κ. Κριστίν Λαγκάρντ:

“Συλλογική συνεργασία δεν θα ενθαρρύνεται απλώς στην νέα τάξη, θα απαιτείται. Αυτό σημαίνει την συλλογική συνεργασία όλων των εθνών προς τους ίδιους γεωπολιτικούς και οικονομικούς στόχους .”

Πρέπει όμως να δημιουργηθεί η βούληση αυτή, γιατί ο πόλεμος είναι η μόνη άλλη λύση, από την οποία βγαίνουν οι περισσότεροι χαμένοι.

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr