Mythbustin’ Frog: Τρεις μύθοι για τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής

Δεν υπάρχει κόμμα που να έχει συζητηθεί περισσότερο τα τελευταία χρόνια – και δικαίως. Ωστόσο, συνεχίζουν να διαδίδονται τουλάχιστον τρεις μύθοι για τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής που θα έπρεπε να έχουν καταρριφθεί από καιρό.

Είναι, φαίνεται, δύσκολο να παραδεχτούμε επιτέλους ότι ένας στους 10 Έλληνες είναι ρατσιστής και φιλοναζί. Εξάλλου, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να τεκμηριωθεί αυτό (άσχετα αν, για μένα προσωπικά όπως και για πολλούς άλλους, η ψήφος αποτελεί πλέον επαρκές τεκμήριο).

Αλλά μπορούμε από τώρα να ξεμπερδεύουμε με τρία στερεότυπα που συνεχίζουν να αναπαράγονται και δεν βοηθούν καθόλου στην κατανόηση της προέλευσης της ακροδεξιάς ψήφου.

1. «Την Χρυσή Αυγή ψηφίζει η “γιαγιά του ATM”»

Για όσους δεν θυμούνται, υπήρξε ένα άθλιο, κατασκευασμένο “ρεπορτάζ” περί του πώς τα “παλικάρια” της Χρυσής Αυγής υποτίθεται ότι βοηθούν εθελοντικά ηλικιωμένους στις καθημερινές τους δουλειές. Για παράδειγμα, έλεγε το ρεπορτάζ και ο μύθος που δημιουργήθηκε με βάση αυτό, οι χρυσαυγίτες βοηθούν γιαγιάδες να πάνε στο ATM «χωρίς να φοβούνται ότι θα τους κλέψουν τη σύνταξη».

Το “ρεπορτάζ” αποδείχθηκε εδώ και καιρό ότι ήταν στημένο. Για κάποιο λόγο όμως έμεινε η εντύπωση ότι η Χρυσή Αυγή στηρίζεται από μεγαλύτερους σε ηλικία ψηφοφόρους, που φοβούνται για την ασφάλειά τους. Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Σύμφωνα με έρευνα της Κάπα Research, τα ποσοστά του φασιστικού κόμματος πέφτουν όσο ανεβαίνει η ηλικιακή ομάδα.

Μόλις το 5,6% των ψηφοφόρων 65 ετών και άνω ψηφίζει τη Χρυσή Αυγή, η οποία μάλιστα σημειώνει τη μεγαλύτερη επιτυχία στις ηλικίες 18-24.

Αναλυτικά τα ποσοστά που πετυχαίνει η Χρυσή Αυγή ανά ηλικιακή ομάδα είναι:

18-24 ετών: 11,3%
25-34 ετών: 10,7%
35-44 ετών: 9,5%
45-54 ετών: 9,3%
55-64 ετών: 7,6%
65 ετών και άνω: 5,6%

Είναι σαφές ότι η εκλογική επιρροή των φασιστών είναι αντιστρόφως ανάλογη της ηλικίας. Με άλλα λόγια, τη Χρυσή Αυγή ΔΕΝ την ψηφίζουν μαζικά ηλικιωμένοι αλλά νέοι.

2. «Φταίει η ανεργία, ιδιαίτερα των νέων»

Ορισμένοι κατανοούν τα παραπάνω, σπεύδουν όμως να τονίσουν το ρόλο της ανεργίας, η οποία ως γνωστόν είναι τεράστια ιδίως στις νεαρές ηλικίες. Ας δούμε, λοιπόν, την κατανομή των ποσοστών της Χρυσής Αυγής ανά απασχόληση (πάντα σύμφωνα με την έρευνα της Κάπα Research):

Αγρότης 16,5%
Άνεργος 10,8%
Ιδιωτικός υπάλληλος/ μισθωτός 9,5%
Ελεύθερος επαγγελματίας 9,4%
Ιδιοκτήτης επιχείρησης 8,6%
Δημόσιος υπάλληλος 7,9%
Φοιτητής/ σπουδαστής 7,3%
Συνταξιούχος 7%
Οικιακά 6,2%
Δεν έδωσε επάγγελμα 10,1%

Η επιρροή της Χρυσής Αυγής μεταξύ των ανέργων (10,8%) είναι πράγματι υψηλότερη, αλλά όχι τόσο μακριά από το μέσο όρο των ψηφοφόρων, αν θεωρήσουμε ότι αυτός εκφράζεται από το 9,4% που καταγράφηκε στις ευρωεκλογές. Αντίθετα, το ποσοστό «ξεφεύγει» στους αγρότες (16,5%). Ας προσέξουμε τώρα την χαμηλή -πάντα σε σχέση με τον μέσο όρο- επίδοση σε φοιτητές και σπουδαστές (7,3%). Οι δύο αυτές ομάδες, ανεξαρτήτως ηλικίας, έχουν μία μεγάλη διαφορά: το μορφωτικό επίπεδο, που είναι παραδοσιακά χαμηλό στις αγροτικές περιοχές και αυτονόητα υψηλότερο σε όσους φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον, αν ψάξουμε για πολίτες ανώτατου μορφωτικού επιπέδου, θα βρούμε μόλις 7 σε κάθε 100 ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής, σύμφωνα με παλιότερη έρευνα της GPO (Οκτώβριος 2013).

Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώθηκαν και από το exit poll των ευρεκλογών, που κατέγραψε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά σε αγρότες και αποφοίτους Λυκείου.

Βεβαίως, λοιπόν, παίζει ρόλο η ανεργία, ωστόσο μπορεί κανείς κάλλιστα να υποθέσει ότι ο μεγαλύτερος «σύμμαχος» της Χρυσής Αυγής ΔΕΝ είναι η ανεργία, αλλά η αμορφωσιά.

3. «Το πρόβλημα είναι στα μεγάλα αστικά κέντρα»

Την έρευνα της Κάπα Research για τις επιδόσεις της Χρυσής Αυγής στην ύπαιθρο έρχονται να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών. Ας δούμε τις εκλογικές περιφέρειες όπου σημειώθηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά των χρυσαυγιτών:

Λακωνίας                15,48%
Πέλλας                    12,89%
Κιλκίς                      12,74%
Καστοριάς               12,57%
Ημαθίας                  12,41%
Β’ Θεσσαλονίκης     12,41%
Αττικής                   12,20%
Πιερίας                   11,50%
Β’ Πειραιώς             11,31%
Αργολίδος              11,19%

Η Χρυσή Αυγή μπορεί να σημειώνει εντυπωσιακές επιδόσεις στα αστικά κέντρα, όμως φέτος «σάρωσε» και στην επαρχία. Η πρώτη μεγάλη αστική εκλογική περιφέρεια που συναντάμε είναι η Β’ Θεσσαλονίκης στην έκτη θέση. Θα βρούμε την Α’ Αθηνών και την Α’ Θεσσαλονίκης πολύ πιο κάτω (στην 18η και 20ή θέση, αντίστοιχα).

Μάλιστα, στα πέντε πρώτα “κάστρα” της Χρυσής Αυγής (και σε αρκετές ακόμη επαρχιακές εκλογικές περιφέρειες) σημείωσε αύξηση του ποσοστού της κατά 4,5% – 5,5%. Αντίθετα, η άνοδος της επιρροής της στην Αττική κυμάνθηκε μεταξύ 2% – 2,5% και στη Θεσσαλονίκη μεταξύ 3%- 3,5%.

Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι πλέον η Χρυσή Αυγή ΔΕΝ «σαρώνει» μόνο στις μεγάλες πόλεις αλλά και στην ύπαιθρο.

Και τώρα;

Η κατάρριψη των τριών παραπάνω μύθων οδηγεί σε κάποια συμπεράσματα – τα οποία φυσικά αποτελούν προσωπικές εκτιμήσεις. Πιθανόν είναι παρακινδυνευμένα, αλλά ίσως φανούν χρήσιμα, έστω ως αφορμή για μια διαφορετική συζήτηση για το φαινόμενο του φασισμού στην Ελλάδα.

Το να μείνουμε στο ότι η Χρυσή Αυγή είναι εξαιρετικά δημοφιλής στους νέους, γενικώς και αορίστως, είναι εξίσου λάθος με το να επιμείνουμε στο μύθο της “γιαγιάς του ΑΤΜ”. Πρόκειται κυρίως για νέους, σε μεγάλο ποσοστό ανέργους, που είτε δεν θέλησαν, είτε δεν μπόρεσαν να έχουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όλοι γνωρίζουμε το επίπεδο διδασκαλίας της Ιστορίας (για να μην αναφέρουμε την Αγωγή του Πολίτη) στα σχολεία – προφανώς δεν είναι επαρκές.

Παράλληλα, όσο τα πολιτικά κόμματα και τα ΜΜΕ ασχολούνται μόνο με τα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι φυσικό η εγκαταλελειμμένη ύπαιθρος να στρέφεται στην ακροδεξιά. Κι εδώ όμως, δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι το κύριο πρόβλημα είναι η (υπαρκτή) εγκληματικότητα στην επαρχία, με τον ίδιο τρόπο που παπαγαλίζαμε ότι «μόλις ανασάνει ο Άγιος Παντελεήμονας θα εξαφανιστεί η Χρυσή Αυγή».

Ο πρωτογενής τομέας έχει υποστεί τεράστια ζημιά από την κρίση. Κανείς δεν βοήθησε τον αγρότη και τον κτηνοτρόφο να αλλάξουν το μοντέλο παραγωγής τους, που βασιζόταν επί χρόνια και σε μεγάλο ποσοστό σε -κομμένες πλέον- εθνικές και ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Οι κυβερνήσεις απαντούν με ημίμετρα, κι αυτά μόνο όταν τα τρακτέρ αποκλείσουν τις εθνικές οδούς. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ αδιαφορούν, εκτός αν υπάρξει κάποιο εντυπωσιακό πλάνο με τα εν λόγω τρακτέρ ή με χυμένα γάλατα έξω Δημαρχεία και Περιφέρειες. Δεν ήταν παράλογο πολλοί από τους -σε γενικές γραμμές- λιγότερο μορφωμένους αγρότες να πειστούν από τις εύκολες λύσεις της Χρυσής Αυγής – ή έστω να την επιλέξουν για να στείλουν μία “μούντζα” στην Αθήνα.

Βραχυπρόθεσμα, δεν μπορούν να γίνουν και πολλά. Η μείωση της εγκληματικότητας μπορεί να παίξει ρόλο. Ή μήπως όχι; Η εγκληματικότητα περιορίστηκε το 2013: «σε σύγκριση με το 2012, οι ανθρωποκτονίες μειώθηκαν σε ποσοστό 11,9%, οι ληστείες κατά 17,9%, οι κλοπές – διαρρήξεις κατά 15,2% και οι κλοπές τροχοφόρων κατά 7,6%», λέει έκθεση της αστυνομίας. Αλλά φέτος η Χρυσή Αυγή ξεπέρασε το 10% σε 24 περιφέρειες και δεν έπεσε πουθενά κάτω από το εκλογικό μέτρο του 3%.

Μεσοπρόθεσμα, η αυτονόητη πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της ανεργίας αλλά και μια γενναία πολιτική αναγέννησης της υπαίθρου. Όχι βέβαια με επιδοτήσεις που θα συντηρούν ζημιογόνες καλλιέργειες, αλλά με ενθάρρυνση της καινοτομίας και της παραγωγής που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες εξαγωγές.

Δυστυχώς, μόνο μακροπρόθεσμα, δηλαδή για τις επόμενες γενιές, μπορεί να αντιμετωπιστεί η πιο σημαντική αιτία ανόδου της Χρυσής Αυγής: η παντελής έλλειψη ιστορικής γνώσης και κριτικής σκέψης, που οδηγεί στις ανοιχτές αγκάλες του φασισμού.