Το αδιέξοδο της εσωτερικής υποτίμησης – with a twist

Μια αφοριστική θέση του τύπου “η εσωτερική υποτίμηση δεν δουλεύει” είναι απλοϊκή, ενώ επίσης δεν βοηθάει καθώς δεν προτείνει εναλλακτική λύση.  Η αλήθεια είναι ότι η εσωτερική υποτίμηση από μόνη της δεν δουλεύει, όχι γιατί είναι λάθος πολιτική, άλλα επειδή στην περίπτωση της Ελλάδας δεν αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης.

Έχει γίνει πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια για την εμφανή αναποτελεσματικότητα  της στρατηγικής της εσωτερικής υποτίμησης ως μέσου για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και τελικά εξόδου από την κρίση. Η αλήθεια είναι ότι η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, δυστυχώς αντί να βελτιώνεται, χειροτερεύει, και αυτό μοιραία οδηγεί σε κριτική των πολιτικών που εφαρμόζονται, αφού εκ των πραγμάτων δεν οδηγούν σε λύσεις.

Μια όμως ξερή και αφοριστική θέση του τύπου “η εσωτερική υποτίμηση δεν δουλεύει” είναι απλοϊκή, ενώ επίσης δεν βοηθάει καθώς δεν προτείνει εναλλακτική λύση.

Η αλήθεια είναι ότι η εσωτερική υποτίμηση από μόνη της δεν δουλεύει, όχι γιατί είναι εκ των πραγμάτων λάθος πολιτική, άλλα επειδή στην περίπτωση της Ελλάδας δεν αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης.

Οι Έλληνες βιώνουν μια κρίση τα αίτια της οποίας είναι τελικά πρωτίστως κοινωνικά, καθώς επιλογές που κάναμε επί σειρά ετών σαν κοινωνία μας οδήγησαν εδώ που βρισκόμαστε, άλλα αυτό είναι μια φιλοσοφική συζήτηση εκτός του σκοπού αυτού του άρθρου. Οι όποιες επιλογές έγιναν πάντως, οδήγησαν σε προβλήματα την ελληνική οικονομία και τα προβλήματα αυτά είναι συγκεκριμένα.

Ένα από αυτά είναι η έλλειψη ανταγωνιστικότητας από το υψηλό εργατικό κόστος ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Αυτό που δηλαδή ο κόσμος μεταφράζει σαν υψηλοί μισθοί που υπάρχει πολιτική να πέσουν. Και αυτό είναι σωστό, αλλά αποτελεί μόνο ένα μέρος του τι χρειάζεται να γίνει.

Απλά στην κοινωνία μας υπάρχει μια περιρρέουσα άποψη ότι αυτό είναι το μόνο, ή τουλάχιστον το βασικό που πρέπει να γίνει, και ότι εάν… φτηνύνουμε θα έρθουν επενδύσεις. Επίσης υπάρχει και μια αυθαίρετη άποψη ότι αφού πέφτουν οι μισθοί θα πρέπει να πέσουν και οι τιμές των προϊόντων. Η μείωση όμως της τιμής καταναλωτικών προϊόντων και η μείωση των μισθών είναι σε μεγάλο βαθμό άσχετα μεταξύ τους.

Για του λόγου το αληθές, ας κάνουμε λίγο απλή αριθμητική.

Είναι λογικό να περιμένουμε να πέσουν οι τιμές στα Super-Market επειδή έπεσαν οι μισθοί;

Κατά την δική μου άποψη ασφαλώς όχι. Και ας εξηγήσουμε το γιατί. Κάντε ένα απλό πείραμα, την επόμενη φορά που θα γυρίσετε από τα ψώνια σας. Αφού αδειάσετε τις σακούλες δείτε τι αξία από τα προϊόντα που αγοράσατε είναι ελληνικά. Εάν είστε ένας τυπικός καταναλωτής περίπου το 50% είναι ξένα προϊόντα, άρα το 50% ελληνικά. Θα ήταν λογικό συνεπώς να πούμε ότι περιμένουμε οι τιμές να έχουν πέσει στο 50% των προϊόντων κατά περίπου 15%, που είναι και περίπου το ποσοστό μείωσης του μισθολογικού κόστους, δηλαδή στο σύνολο περίπου 7,5%. Αλλά όχι! Ούτε αυτό είναι σωστό. Στα ελληνικά προϊόντα βλέπετε, περίπου το 70% είναι ελληνική προστιθέμενη αξία. Δηλαδή μια, ας πούμε τετράδα αυγά που έχει κόστος παραγωγής  1 Ευρώ, έχει κόστος 30 λεπτά του ευρώ που είναι εισαγόμενα προϊόντα (κυρίως το κόστος του πετρελαίου διακίνησης, χαρτιού/πλαστικού συσκευασίας και απόσβεση εξοπλισμού καθώς στην Ελλάδα δεν φτιάχνουμε εργαλειομηχανές). Ενώ από το υπόλοιπο 70% μόνο περίπου το 60% είναι εργατικό κόστος. Εάν κάνουμε τον υπολογισμό θα δούμε ότι στην πραγματικότητα όταν κάνουμε αγορές 100 Ευρώ, και αυτές έχουν κόστος περίπου 85€, (ένα λογικό περιθώριο κέρδους 15%) κόστος εκ των οποίων το Ελληνικό μισθολογικό κόστος περίπου 16,80€. Εάν το μειώσουμε με 15% θα έχουμε μια έκπτωση 2,52€, δηλαδή 2, 5% στα αρχικά μας 100€. Μια μείωση που δυστυχώς είναι πολύ μικρή για να έχει αντίκτυπο καθώς άλλοι παράγοντες όπως αυξήσεις ΦΠΑ, πετρελαίου κλπ μπορεί να την εκμηδενίσουν.

Είναι λοιπόν εύκολα κατανοητό ότι οι τιμές δεν μειώνονται, βασικά επειδή δεν παράγουμε αρκετά αγαθά που να βρίσκονται στην αγορά, άλλα και αυτά που παράγουμε δεν έχουν αρκετά μεγάλη ελληνική προστιθέμενη αξία.

Μήπως όμως τα φθηνότερα εργατικά χέρια αναμένουμε να φέρουν επενδύσεις;

Η αλήθεια είναι απλή και είναι εντελώς ακατανόητο γιατί κάποιος θα περίμενε να είναι διαφορετική. Όσο και αν πέσουν οι μισθοί μας, θα έχουμε πάντα συγκριτικό μειονέκτημα στο να παράγουμε αγαθά εντάσεως εργασίας, καθώς υπάρχουν άλλες οικονομίες που θα έχουν πάντα μικρότερο μισθολογικό κόστος από εμάς ακόμα και εκτός της Ευρωπαϊκής ένωσης.

Στην πραγματικότητα επενδύσεις δεν έρχονται επειδή η χώρα μας είναι αφιλόξενη προς αυτές για μια σειρά λόγων, με αιχμή πάντως την γραφειοκρατία, το ρευστό φορολογικό τοπίο, άλλα και την καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης

Εάν όμως είναι έτσι τα πράγματα, τότε γιατί γίνεται η προσπάθεια για την εσωτερική υποτίμηση;

Η μείωση των μισθών βοηθάει αλλιώς. Πρώτων βοηθάει σε αρκετά μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές (παρόλο που άλλα μέτρα που παίρνονται, λόγω ανικανότητας, κάνουν ό,τι μπορούν για να τις μειώσουν). Δεύτερων μειώνει τις εισαγωγές καθώς τα εισαγόμενα προϊόντα μας φαίνονται πιο ακριβά. Άρα βελτιώνεται αισθητά το ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών, κάτι που θα είναι και ο επόμενος μεγάλος στόχος της οικονομίας μας.

Όσο σκληρό και αν ακούγεται, δε, πρέπει απλά να κατανοήσουμε ότι μεγάλο μέρος των εργαζομένων στην ελληνική οικονομία πληρωνόταν περισσότερο από όσο άξιζε με βάση την παραγωγικότητα του, και αυτό έπρεπε να διορθωθεί. Οι συλλογικές και κλαδικές συμβάσεις εργασίας προέβλεπαν μισθούς, κυρίως λόγο των ωριμάνσεων, που ήταν εντελώς ανακόλουθοι με την παραγωγικότητα του εργαζομένου και βασίζονταν μόνο στο πόσο χρειάζεται για να ζήσει (χωρίς τελικά να πετυχαίνει ούτε αυτό). Αντιλαμβάνομαι ότι είναι σκληρό, όμως στο περιβάλλον που θέλουμε να λειτουργήσουμε, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν μπορεί να γίνεται κοινωνική πολιτική από τις επιχειρήσεις, με υποχρεωτικά φουσκωμένους μισθούς, καθώς το μόνο που θα ακολουθήσει είναι η κατάρρευσή τους, αφού δεν θα μπορούν να είναι ανταγωνιστικές, με αποτέλεσμα την απώλεια θέσεων εργασίας.

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν πιστεύω ότι δεν πρέπει να υπάρχει κοινωνική πολιτική, ούτε ότι δεν πρέπει να υπάρχει κάποιος λογικός κατώτατος μισθός, άλλα αυτό απέχει πολύ από το να δικαιούται κάποιος να πάρει αύξηση μόνο επειδή έχει 3 χρόνια στην ίδια δουλειά, η επειδή παντρεύτηκε, και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται με εντελώς διαφορετικό και πιο στοχευόμενο τρόπο.

Η εσωτερική υποτίμηση από μόνη της δεν είναι λύση, δεν είναι καν ένα σημαντικό μέρος της λύσης των προβλημάτων μας, είναι απλά κάτι που χρειάζεται να γίνει με δεδομένη την έλλειψη παραγωγικότητας που έχει η οικονομία μας.

Οι προσδοκίες των αναμενόμενων ευεργετικών εξελίξεων έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο μιας δημόσια συζήτησης που έχει γίνει από πολιτικούς, δημοσιογράφους και κάθε είδους αναλυτές οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν ξέρουν για το τι μιλάνε και ακουμπάνε εντελώς επιφανειακά το θέμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούν φρούδες ελπίδες στον κόσμο. Στην πραγματικότητα έχουμε κάνει ελάχιστα βήματα προς την σωστή κατεύθυνση, και αυτό είναι το πιο λυπηρό, γιατί δυστυχώς θα χρειαστούν 5 με 10 χρόνια για να ορθοποδήσουμε από την στιγμή που θα αρχίσουμε να κάνουμε τις σωστές κινήσεις, κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα.

* Το παρόν σχόλιο αποτελεί απάντηση του αναγνώστη μας κ. Διονύση Ζαφειρόπουλου στο άρθρο “Το αδιέξοδο της εσωτερικής υποτίμησης”.