Μάθε παιδί μου γράμματα

Η Ελλάδα διαμορφώνει ανθρώπους υπερφορτωμένους με πανεπιστημιακά πτυχία, μεταπτυχιακούς τίτλους, διδακτορικά. Άραγε γιατί κάποιος που δεν σκοπεύει να γίνει ακαδημαϊκός ή επιστήμονας ερευνητής να ξοδεύει τρία χρόνια από τη ζωή του σε ένα διδακτορικό; Είναι η γνώση δύναμη;

Έχουμε επιλέξει να δίνουμε βάρος στην μόρφωση με πιστοποίηση, δηλαδή στη μόρφωση που συνοδεύεται από κάποιο δίπλωμα, από κάποιο πτυχίο. Πέρα από την ακαδημαϊκή μόρφωση υπάρχει το χάος; Τι γίνεται δηλαδή με την συνολική παιδεία που οφείλουμε να διαθέτουμε αλλά και να μας παρέχουν;

Δίνουμε βάση εξ ολοκλήρου στην εκπαίδευση, αγνοώντας διάφορα άλλα βασικά σημεία. Διδάσκεται ο τρόπος που μιλάς; Ο τρόπος που σκέπτεσαι; Ο τρόπος που συμπεριφέρεσαι; Η συναίσθηση της επίδρασης των πράξεων σου στο κοινωνικό σύνολο όπου ανήκεις; Ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τα παγκόσμια προβλήματα όπως τα περιβαλλοντικά; Η τήρηση κάποιον άγραφων κανόνων ευγενείας; Η σχέση σου με τον διπλανό σου, τον πολιτισμό ή την τέχνη; Σε αυτή την εξειδίκευση αλλά συνάμα και γενική μόρφωση δεν λαμβάνουμε κάποιο πτυχίο.

Η οικογένεια και το σχολείο παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επιλογή. Στην συνέχεια η κοινωνία μας. Τελευταία είναι η προσωπική μας επιλογή. Αυτή ακριβώς η προσωπική επιλογή είναι η πιο δύσκολη διαδρομή. Και αυτό συμβαίνει λόγω του ότι, όταν έρχεται η ώρα να κάνουμε την όποια επιλογή, έχουμε ήδη διαμορφώσει έναν τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς απόλυτα συνδεδεμένο με και επηρεασμένο από τα αρχικά μας ερεθίσματα. Οι δράσεις και κυρίως οι αντιδράσεις μας επηρεάζονται από τις πρώτες εμπειρίες μας, τα πρώτα πρότυπα μας και τις αναμνήσεις μας.

Η συνολική επιτυχία στην ζωή δεν είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την επαγγελματική μας επιτυχία. Δεύτερον, η επαγγελματική επιτυχία δεν διασφαλίζεται σε καμία περίπτωση από το μεγαλύτερο αριθμό πτυχίων. Τρίτον, ο σεβασμός που θα κερδίσουμε από τον περίγυρο μας δεν οφείλεται σε έναν τοίχο γεμάτο με πτυχία.

Χωρίς να υποβαθμίζουμε την αναγκαιότητα της απόκτησης των απαραιτήτων πτυχίων ήρθε η στιγμή (και σε αυτό το σημείο) να αρχίσουμε να αποφεύγουμε, ως Έλληνες, την υπερβολή.

Πόσες φορές δεν έχουμε αισθανθεί άσχημα για τις ελλιπείς μας γνώσεις σε θέματα γεωγραφίας, ιστορίας, πολιτισμού και τέχνης; Το ελληνικό σχολείο δυστυχώς δεν βοηθά αρκετά προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα από ένα σημείο και μετά συγκεντρώνεται, ως γνωστών, αποκλειστικά στις εισαγωγικές εξετάσεις και μόνο. Αυτή η συγκέντρωση είναι τόσο έντονη που δεν αφήνει καθόλου χώρο για θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος.

Μέχρι που τελείωσα το πανεπιστήμιο, αν με ρωτούσε κάποιος για πρωτεύουσες, για διεθνείς σχέσεις, για κλασική μουσική, για λογοτεχνία, για φιλοσοφία, για ζωγραφική και άλλα παρόμοια, οι γνώσεις μου ήταν ασφυκτικά περιορισμένες. Μέχρι εκείνο το σημείο, η εκπαίδευση που είχα λάβει, ειδικά αν αφαιρούσα την εξωσχολική μου δραστηριότητα, ήταν απολύτως απλοποιημένη, στατική και αδιάφορα θεμελιωμένη. Στο στρατό είχα την ελπίδα ότι θα μάθαινα κάποια ελάχιστα περί της στρατιωτικής ιστορίας, αγωγής, εκπαίδευσης και δραστηριότητας. Δυστυχώς ακόμα και αυτός ο ενάμιση χρόνος στο γενικότερο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ήταν απολύτως χαμένος χρόνος. Τίποτα δεν πρόσθεσε στις γενικότερες μου γνώσεις. Ούτε καν τα στοιχειώδη περί στρατεύματος. Ίσως ο στρατός να είναι το τελευταίο επισφράγισμα ως προς την κενότητα που διακατέχει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το βάπτισμα της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας και μεταπτυχιακό της λούφας.

Πόσες φορές δεν σκέφτηκα πόσο κρίμα είναι να έχεις ξοδέψει τόσα χρόνια στην μόρφωση σου και να απαντάς σε μια ερώτηση που αφορά στην ελληνική μυθολογία σηκώνοντας αμήχανα του ώμους σου, λέγοντας «Δεν έχω ιδέα». Ήταν τόσο ενοχλητικό το κενό των γενικότερων γνώσεων που με ανάγκασε να τα πάρω όλα από την αρχή. Άνοιξα μια παλιά εγκυκλοπαίδεια που βρισκόταν ξεχασμένη σε ένα ράφι και ξεκίνησα από την πρώτη σελίδα. Σιγά – σιγά. Ήταν σαν να δοκίμαζα μια κουταλιά από το κάθε πιάτο. Ήταν όμως τόσο χορταστική. Αυτή η απλή γεύση από το κάθε θέμα πιστεύω ότι πρέπει να μας παρέχεται στην βασική μας εκπαίδευση.

Μια τέτοια αλλαγή στο ελληνικό περιβάλλον είναι άγνωστο πότε θα λάβει χώρα. Πότε θα δοθεί έμφαση στην ευρεία γνώση και στην ουσιαστική παιδεία; Την ευθύνη πρέπει να την πάρουμε πάνω μας και να σταθούμε αισιόδοξοι αλλά και απαιτητικοί. Τολμούν όμως οι δάσκαλοι και γονείς να πάρουν ένα τέτοιο ρίσκο; Να θυσιάσουν δηλαδή την αρίστη ή υψηλή βαθμολογία και τα παραπανήσια πτυχία για να δοθεί η ευκαιρία στην νέα γενιά να εισαχθεί στον κόσμο της ευρύτερης μόρφωσης και παιδείας; Αλλά και οι φοιτητές ας τολμήσουν τη δική τους υπέρβαση, τη δική τους διαφορετικότητα. Ας αντιληφτούν το μεγαλείο του σφαιρικού. Ο γιατρός πρέπει να γνωρίζει καλά τον Ντοστογιέφσκι, ο εγκληματολόγος τον Γιάλομ και ο δικηγόρος τον Γκαίτε.

Η δύναμη μάλλον έρχεται από τη σφαιρικότητα της γνώσης, την αντίληψη της διαφορετικότητας αλλά και μιας διάθεσης για υπέρβαση σε μια ολόκληρη στάση ζωής.