Ποιος είναι η ψυχή μου;

Η κοινή αντίληψη ακόμα και σήμερα, για όσους πιστεύουν στην ύπαρξη της, είναι ότι η ψυχή μας είμαστε εμείς. Είναι αθάνατη και το μοναδικό αποτύπωμα μας σε κάθε πιθανή διάσταση του σύμπαντος. Προσωρινά κατοικεί στο σώμα και μετά το θάνατο μεταφέρεται σε μια άλλη διάσταση ή σε ένα άλλο σώμα για κάποιες θρησκείες. Η αντίληψη αυτή έχει διατηρηθεί για αιώνες στην ανθρώπινη σκέψη και εξακολουθεί να υπάρχει. Μια νέα γενιά επιστημόνων όμως προσπαθεί να εξηγήσει πως ακριβώς θα μπορούσε αυτή η διαδικασία να λειτουργεί.

Δεν είναι καινούρια η ενασχόληση του ανθρώπου με τα μυστήρια της ψυχής. Αποτελεί ένα από τα βασανιστικά ερωτήματα που τον ακολουθούν από την αρχή της ύπαρξης του. Στις αναρίθμητες απαντήσεις και θεωρίες που διαμόρφωσε βρίσκουμε κοινά χαρακτηριστικά όπως η αθανασία της ψυχής και η μετάβαση της σε μια άλλη κατάσταση μετά τον θάνατο του σώματος στο οποίο «κατοικεί». Στα αρχαία χρόνια αυτά ήταν απαντημένα ερωτήματα. Οι ειδικοί γνώριζαν όλες τις λεπτομέρειες. Που πήγαινε η ψυχή, πως πήγαινε, πως εξασφάλιζες μια καλή διαμονή εκεί που πήγαινες, ακόμα και τι έπρεπε να κάνεις αν ήθελες να έχεις επαφές με τον κόσμο που άφηνες. Δυστυχώς στα νεότερα χρόνια κατά κάποιο τρόπο η γνώση μας φαινομενικά μειώθηκε και πλέον ο άνθρωπος γνωρίζει λιγότερα για το θέμα σε αντίθεση με τον πρόγονο του που ήταν σίγουρος για το μετά, για το τι και για το πώς.

Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα του σύγχρονου ανθρώπου στην προσπάθεια του να δώσει απαντήσεις είναι αυτή από τον γιατρό Duncan MacDougall του Haverhill της Μασαχουσέτης, που το 1901 προσπάθησε να βρει την διαφορά βάρους ενός ανθρώπου πριν και αμέσως μετά τον θάνατο του. Δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει πολλά πειράματα αλλά από τα πρώτα αποτελέσματα κατέληξε ότι η ψυχή ζυγίζει μεταξύ 21 με 14 γραμμάρια. Η μέθοδος του αμφισβητήθηκε, ο αριθμός των πειραμάτων ήταν πολύ μικρός και γενικά δεν απέδωσε πειστικά αποτελέσματα. Παρόλο αυτά, η προσέγγιση του στο θέμα άνοιξε τον δρόμο για μια επιστημονική προσπάθεια εξήγησης θεμάτων που βρίσκονταν στο απυρόβλητο του υπερφυσικού.

Μια σύγχρονη και πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία είναι αυτή του αμερικανού αναισθησιολόγου και καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα, Stuart Hameroff, γνωστού και για τις μελέτες του περί της «συνείδησης». Ο Hameroff με την βοήθεια του αμερικανού φυσικού Roger Penrose, διαμόρφωσαν μια θεωρία στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 για το πώς μπορεί να λειτουργεί η ψυχή ενός ανθρώπου. Ο Hameroff στην διάρκεια της έρευνας του ασχολήθηκε κυρίως με τον μηχανισμό της επεξεργασίας πληροφοριών στο βιολογικό ιστό και ιδιαίτερα στους μικροσωληνίσκους στα κύτταρα του εγκεφάλου. Με απλά λόγια, ήθελε να αναλύσει πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, με τον ίδιο τρόπο που θα αναλύαμε έναν υπολογιστή. Δηλαδή πώς δέχεται τις πληροφορίες, πώς τις επεξεργάζεται, πώς τις ταξινομεί, πώς τις χρησιμοποιεί και πώς τις αποθηκεύει.

Εν συντομία η ερευνά τους κατέληξε ότι η διαδικασία που λειτουργεί ένας εγκέφαλος είναι πολύ διαφορετική από ό,τι ένας υπολογιστής. Σύμφωνα με την άποψη των συγκεκριμένων επιστημόνων η λειτουργία του εγκεφάλου ακολουθεί μια μη-αλγοριθμική διαδικασία σε αντίθεση με τους υπολογιστές που γνωρίζουμε. Ο εγκέφαλος λειτουργεί «κβαντικά» αν θα μπορούσαμε να το πούμε έτσι. Δηλαδή είναι ένας «κβαντικός» βιολογικός υπολογιστής. Οι νόμοι που διέπουν τον αντιληπτό κόσμο μας, δηλαδή οι νόμοι της κλασικής (ή Νευτώνειας) φυσικής παύουν να ισχύουν στην κβαντική φυσική, δηλαδή την φυσική του μικρόκοσμου όπως αλλιώς θα λέγαμε την φυσική των ατόμων και των σωματιδίων.

Τώρα όλα αυτά έχουν ενδιαφέρον διότι στην κβαντική φυσική υπάρχει ένα φαινόμενο που λέγεται κβαντική διεμπλοκή ή «Στοιχειωμένη Δράση» (“Spooky Action”). Σε αυτό το υπαρκτό φαινόμενο που έχει αποδειχτεί μέσω πειραμάτων, δύο αντικείμενα τα οποία δημιουργούνται μαζί, όπως δυο ηλεκτρόνια για παράδειγμα, μένουν σε κατάσταση διεμπλοκής ασχέτως του χώρου που βρίσκεται μεταξύ τους. Έτσι οτιδήποτε κάνουμε στο ένα από το δυο, το άλλο αντιδρά ακαριαία ακόμα και αν τα χωρίζει ένα ολόκληρο σύμπαν.

Σύντομα και απλοποιημένα, η θεωρία καταλήγει ότι η πληροφορία που δεχόμαστε συνειδητά ή ασυνείδητα, σε συνδυασμό με την σκέψη μας και ότι άλλο διαμορφώνει την «διάδραση» μας, την ύπαρξη μας εν γένει, δεν μπορεί να εξαφανίζεται μετά τον θάνατο.

Όλη αυτή η πληροφορία μεταφέρεται αυτόματα και για πάντα στην κβαντικά «διεμπλεκόμενη» ύπαρξη μας, όπου και αν βρίσκεται αυτή. Σύμφωνα με τους επιστήμονες αυτούς πρόκειται για το συνολικό μοριακό πλέγμα του σύμπαντος, είτε αυτό είναι υλη είτε κενό όπως το ονομάζουμε εμείς. Δηλαδή, σαν το σώμα μας και η ύπαρξη μας να είναι ένα κινητό τηλέφωνο και το σύμπαν ένα «cloud» όπου αποθηκεύονται όλες οι πληροφορίες του κινητού και διατηρούνται για πάντα. Κάπως έτσι ο Hameroff συνδέει τον εγκέφαλο μας, την συνείδηση μας, την ψυχή μας με την γεωμετρία του χωροχρόνου.

Τώρα, σίγουρα ακούγεται ενδιαφέρον σαν θεωρία αλλά επίσης ακούγεται και απίστευτα βαρετό να βρίσκεσαι αιωνίως σε ένα μοριακό επίπεδο και διάχυτος σε ένα ολόκληρο σύμπαν. Ας ελπίζουμε η αντίληψη μας σε αυτό το επίπεδο να έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα από ότι έχουμε στην τωρινή μας ύπαρξη.

Υ.Γ. «Σαν σώμα ο καθένας είναι μόνος, σαν ψυχή ποτέ»

(Herman Hesse, 1877-1962, Γερμανός συγγραφέας).