Ποιος φοβάται τον σταυρό προτίμησης;

Για χρόνια συζητάμε για το έλλειμμα δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και για την τεράστια απόσταση που χωρίζει τους λαούς από τα κέντρα λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Ο σταυρός προτίμησης στις ευρωεκλογές δεν θα λύσει το πρόβλημα, αλλά θα το αμβλύνει – κι αυτό ανεξαρτήτως του ποιους εξυπηρετεί η θεσμοθέτησή του τη συγκεκριμένη στιγμή.

Να ξεκαθαρίσουμε καταρχάς ότι δεν έχουν άδικο όσοι παραπονιούνται για την αλλαγή του νόμου που γίνεται την τελευταία στιγμή. Θυμήθηκαν ξαφνικά τα επιτελεία Σαμαρά – Βενιζέλου τη δημοκρατικότητα του σταυρού έναντι της λίστας; Όχι βέβαια. Απλώς η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ έχουν πολλά περισσότερα να κερδίσουν από τους αντιπάλους τους, αν αλλάξει το εκλογικό σύστημα.

Συγκεκριμένα, στον μέχρι τώρα σχεδιασμό του ΣΥΡΙΖΑ δεν περιλαμβανόταν η προώθηση προβεβλημένων στελεχών στην λίστα των υποψηφίων για τις ευρωεκλογές. Κυρίως επειδή -σύμφωνα με δημοσιεύματα- σχεδόν κανείς από τους ίδιους τους “πρωτοκλασάτους” δεν εμφανίζεται πρόθυμος να ετοιμάσει βαλίτσες για Στρασβούργο. Κι αυτό γιατί θεωρούν ότι πλησιάζει η ώρα και για τις εθνικές εκλογές, που θα ανοίξουν το δρόμο για μία κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ – και άρα, για την υπουργοποίησή τους.

Είναι προφανές ότι ο σταυρός προτίμησης αλλάζει τα πράγματα. Η λίστα επέτρεπε στα κομματικά επιτελεία να προωθούν ακόμη και παντελώς άγνωστους υποψηφίους, αφού ο ψηφοφόρος καλούνταν να επιλέξει μόνο το κόμμα. Τώρα όμως, τα ονόματα θα παίξουν ρόλο.

Για αυτόν τον λόγο, εκτός από την αξιωματική αντιπολίτευση, προβληματισμός επικρατεί και στους “58”. Η εκλογή με λίστα θα επέτρεπε μία λογική ισορροπία στο ψηφοδέλτιο ανάμεσα στους νέους υποψηφίους χωρίς κομματικό παρελθόν και στους “μπαρουτοκαπνισμένους” του ΠΑΣΟΚ. Ο σταυρός δίνει σαφές προβάδισμα στους δεύτερους, καθώς η πλειοψηφία των ψηφοφόρων -μέχρι τώρα τουλάχιστον- εμπιστεύεται τα γνώριμα ονόματα.

Κι έτσι βρισκόμαστε μπροστά στο εξής παράδοξο: δυνάμεις που αυτοδιαφημίζονται ως φορείς αλλαγής, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι “58” (πλην ΠΑΣΟΚ) αλλά και μικρότερα κόμματα, να πολεμούν ή έστω να υποβαθμίζουν μία μεταρρύθμιση του εκλογικού νόμου προς δημοκρατικότερη κατεύθυνση.

Ο προβληματισμός είναι ευπρόσδεκτος: είπαμε, από τη μέχρι τώρα εμπειρία ο σταυρός προτίμησης μόνο στη θεωρία είναι δημοκρατικός – ευνοούνται οι πολιτικοί που είναι ήδη γνωστοί στο ευρύ κοινό ή όσοι έχουν τα χρήματα και την επιρροή να χτίσουν το προφίλ τους.

Κάποια στιγμή όμως πρέπει να τελειώνουμε με αυτή τη νοοτροπία του «τίποτα-δεν-θα-αλλάξει-ποτέ-σε-αυτή-την-χώρα» και να εμπιστευτούμε λίγο περισσότερο τους ψηφοφόρους. Οι πιο συνειδητοποιημένοι από αυτούς θα ψάξουν και θα μάθουν για τους υποψηφίους. Οι υπόλοιποι μπορεί να αργήσουν, αλλά κάποια στιγμή θα καταλάβουν κι αυτοί ότι το να εκπροσωπούνται στην Ευρωβουλή από αποτυχημένους πρώην υπουργούς, ηθοποιούς και τηλεπερσόνες δεν ωφελεί ούτε τους ίδιους, ούτε τη χώρα, ούτε βέβαια την Ευρώπη.

Ακόμη και να μην έρθει εκείνη η στιγμή, όσοι πιστεύουν ότι μπορούν και πρέπει να αποφασίζουν για τον ψηφοφόρο πριν από αυτόν, επειδή αυτός ίσως κάνει “λάθος” επιλογές, δεν δικαιούνται να μιλούν για περισσότερη δημοκρατία. Είναι απλά ελιτιστές. Κι η πολεμική τους δεν δικαιολογείται, ακόμη κι αν ο σταυρός προτίμησης στο ευρωψηφοδέλτιο θεσμοθετείται με κάθε άλλο παρά αγνά κίνητρα από τη συγκυβέρνηση.