O ογκόλιθος του χρέους και τα όρια του κ. Ντράγκι

Η Ευρώπη έχει μέχρι τώρα καταφέρει να κάνει για το χρέος λιγότερα από το απαραίτητο και με καθυστέρηση. Έχουμε φτάσει στα όρια του κ. Ντράγκι.

Για να αποτιμήσουμε καλύτερα την σημασία της ιστορικής πλέον φράσης του κ. Ντράγκι «θα κάνουμε ό,τι και αν χρειαστεί», μπορούμε να δούμε το αποτέλεσμα της στο παρακάτω γράφημα που δείχνει την πτώση των επιτοκίων δανεισμού των κρατικών ομολόγων – όπου φαίνεται επίσης ότι η δραματικότερη πτώση συνέβη στα ελληνικά ομόλογα.

Τι ακριβώς εξασφάλισε έτσι ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας; Ουσιαστικά εξασφάλισε τη δυνατότητα των κρατών της Ευρωζώνης να συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται από τις αγορές με προσιτούς όρους και αγόρασε χρόνο για τις πολιτικές ηγεσίες τους.

Έλυσε έτσι το πρόβλημα του Χρέους; Όχι. Η Ευρώπη εξακολουθεί να αυξάνει τον δανεισμό της τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και κατ’ απόλυτη τιμή.

Ας υπενθυμίσουμε εδώ τα βασικά: Όταν ένα κράτος έχει αύξηση του ΑΕΠ 3% και έλλειμμα 3%, η πιστοληπτική του δυνατότητα παραμένει η ίδια αν δεν υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες. Όταν το έλλειμμα αυξάνεται γρηγορότερα από το ΑΕΠ η πιστοληπτική δυνατότητα του κράτους αδυνατίζει και βεβαίως όταν το ΑΕΠ αυξάνεται γρηγορότερα από το έλλειμμα τότε η πιστοληπτική δυνατότητα του κράτους βελτιώνεται.

Εδώ βρίσκεται η ουσία του προβλήματος. Το συνολικό έλλειμμα της Ευρωζώνης ως ποσοστό επί του ΑΕΠ έπεσε από το 3,8% στο 3% το 2013. Όμως το ίδιο έτος το ΑΕΠ συρρικνώθηκε επίσης κατά περίπου 0,3%, συνεπώς η πιστοληπτική δυνατότητα της Ευρωζώνης μειώθηκε και το συνολικό χρέος αυξήθηκε στο 92,8 του ΑΕΠ.

Επειδή τα αναμενόμενα αποτελέσματα του 2014 θα είναι θετικά αλλά πολύ ισχνά, της τάξεως του 0,3% του ΑΕΠ, η συνολική δανειακή θέση της Ευρωζώνης θα χειροτερέψει και άλλο, όσο και αν η Γερμανία έχει σημαντικά καλλίτερες επιδόσεις από τους υπόλοιπους.

Σημειώνεται ότι ο μέσος ετήσιος όρος ανάπτυξης της Ευρωζώνης από το 1995 έως το 2014 είναι μόνο 0,65% του ΑΕΠ. Επειδή λοιπόν το έλλειμμα 3% του ΑΕΠ θεωρείται “κανονικό” είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η Ευρωζώνη θα βυθίζεται σε συνεχώς μεγαλύτερο χρέος.

Η Γαλλία δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το έλλειμμα της που ήταν 4,7% το 2013 και γνωρίζουμε από τώρα ότι δεν θα τα καταφέρει ούτε το 2014, ενώ η Ιταλία είναι στο όριο του ελλείμματος 3% μην πληρώνοντας τις υποχρεώσεις του Δημοσίου της, χωρίς ελπίδα αύξησης του ΑΕΠ, η δε Ισπανία έγραψε το 2013 έλλειμμα 6,62% και αναμένεται το ίδιο για το 2014 και το 2015.

Τίθεται όμως το ερώτημα: αφού τα πράγματα είναι έτσι, γιατί τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων της Ισπανίας είναι τα χαμηλότερα από το 1985 και αντίστοιχα των υπολοίπων κρατών; Αυτό οφείλεται σε τρεις λόγους.

Ο πρώτος και κύριος είναι η διαβεβαίωση του κ. Ντράγκι προς τις αγορές ότι θα στηρίξει τον ευρωπαϊκό δανεισμό έχοντας το εργαλείο ΟΜΤ που καλύτερα μεταφράζεται ως “Οριστικές Νομισματικές Συναλλαγές” δηλαδή αγορά κρατικών ομολόγων που έτσι κατάργησε, λόγο φόβου μεγάλων απωλειών, την κερδοσκοπία στα spreads.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχει απαλειφθεί ο κίνδυνος πληθωρισμού που για το 2014 θα είναι κάτω της μονάδας, συνεπώς τα επιτόκια είναι χωρίς πληθωριστική πρόβλεψη.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι οι χειρότερες χώρες της περιφέρειας όπως Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία, έδειξαν ουσιώδη διευθέτηση των οικονομικών τους.

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το δημόσιο χρέος είναι:

Γερμανία      2,095 τρις

Γαλλία          1,945 τρις

Ιταλία           2,118 τρις

Ισπανία         1,002 τρις

Σύνολο          7,160 τρις

Το κρατικό χρέος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 11,531 τρις μέχρι σήμερα. Είναι προφανές ότι πλην Γερμανίας που συστηματικά και δομημένα μειώνει πλέον το χρέος της, όλη η υπόλοιπη Ευρώπη υπερχρεώνεται.

Είναι δυνατόν να εξοφληθεί το χρέος αυτό; Όχι.

Είναι δυνατόν τουλάχιστον να εξυπηρετηθεί το χρέος αυτό; Όχι.

Η εικόνα είναι ακόμη χειρότερη αν την εξετάσουμε με όρους συνολικού χρέους. Το παρακάτω γράφημα που δείχνει το συνολικό χρέος ορισμένων χωρών είναι από το 2012, αλλά τίποτε δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει μέχρι σήμερα.

Σε όλες τις περιπτώσεις φαίνεται ότι το χρηματοπιστωτικό χρέος είναι μεγαλύτερο ακόμη και από το κρατικό κα το συνολικό Ευρωπαϊκό χρέος είναι περίπου 50,000 δισεκατομμύρια και ανεβαίνει. Είναι δυνατόν τέτοιο χρέος να εξυπηρετηθεί; Όχι βέβαια.

Εδώ φθάσαμε στα όρια του κ. Ντράγκι. Τα επόμενα προβλέψιμα βήματα του θα είναι μια ποσοτική χαλάρωση που μπορεί να συνδυαστεί με μια ακόμη μεγαλύτερη μείωση των επιτοκίων του κρατικού δανεισμού με ειδικούς χειρισμούς. Αυτό στην καλύτερη περίπτωση θα δώσει στην Ευρώπη μια πίστωση χρόνου 1-2 ετών και θα διευκολύνει τις Τράπεζες να αγοράσουν και άλλο κρατικό χρέος με υποχρέωση συρρίκνωσης του επιτοκίου. Σημειώνεται ότι απομοχλεύοντας οι Τράπεζες μειώνουν τον δανεισμό για να υπακούσουν στους κανόνες της Βασιλείας και ο κ. Ντράγκι τις παροτρύνει με ευνοϊκές ρυθμίσεις να αυξήσουν τον δανεισμό!

Και μετά;

Το ιταλικό χρέος θα έχει φθάσει στο τέλος του 2014 το 140% του ΑΕΠ. Με μέσο όρο εξυπηρέτησης του παρόντος χρέους 50 δις και άλλο τόσο για την κάλυψη του ελλείμματος χρειάζεται 100 δις νέο χρήμα και 300 δις ανανέωση δανείων κάθε χρόνο. Πόσο καιρό μπορεί ακόμη να κρατήσει αυτό; Ένα έως δύο χρόνια. Η περίπτωση της Γαλλίας είναι επίσης ανησυχητική και της Ισπανίας πέραν σωτηρίας.

Αυτά δεν είναι θέματα που μπορεί να λύσει ο κ. Ντράγκι. Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι η έλλειψη επενδύσεων που μόνο αυτές φέρνουν αύξηση του ΑΕΠ. Όμως ιδιωτικές επενδύσεις σε περιόδους λιτότητας γίνονται πολύ λίγες και τα κράτη προτιμούν να κόβουν τα προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων παρά μισθούς και συντάξεις.

Δυο λύσεις υπάρχουν.

Η απορρόφηση του ευρωζωνικού κρατικού χρέους από την ΕΚΤ με ημερομηνία εξόφλησης το απώτατο μέλλον και ασήμαντα επιτόκια που σημαίνει αμοιβαιοποίηση του χρέους με μηδενικά ομως ελλείμματα εφεξής και η δημιουργία τεράστιου πανευρωπαϊκού επενδυτικού προγράμματος έργων κεϋνσιανής λογικής ύψους τρισεκατομμυρίων που θα έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του ευρωζωνικού ΑΕΠ άνω του 3% ετησίως και βεβαίως χρηματοδοτούμενο από την ΕΚΤ με ομόλογα έργων.

Η αμοιβαιοποίηση του χρέους πρέπει να περάσει πάνω από το πτώμα του κ. Σόϊμπλε και το πρόγραμμα έργων χρειάζεται ομοφωνία, έμπνευση, μεθόδευση και στήριξη, συνεπή και συνεχή, που δεν έχουμε δει μέχρι τώρα.

Τα θέματα αυτά είναι τα μείζονα που πρέπει να απασχολήσουν τη νέα ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωκοινοβουλίου και του Eurogroup σε συνεργασία με τις ηγεσίες των κρατών-μελών. Είναι δική τους πρωτευόντως ευθύνη και όχι του κ. Ντράγκι. Η Ευρώπη έχει μέχρι τώρα καταφέρει να κάνει λιγότερο από το απαραίτητο και με καθυστέρηση. Όμως η ανάγκη και το χείλος του γκρεμού γεννούν λύσεις άγνωστες πριν το σημείο αυτό ώστε η κρίση που άρχισε με Τρισέ και Μπαρόζο να τελειώσει με Γιούνκερ και Ντράγκι.

Κάσσανδρος

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr