Ο βαρύς χειμώνας της Ευρώπης

Φαίνεται ότι η αναλαμπή ανάπτυξης και οι ελπίδες εξόδου από την κρίση δεν κράτησαν πολύ. Τα οικονομικά, και όχι μόνο, νέα δεν είναι αίσια σε όλη την Ευρώπη και ο επερχόμενος χειμώνας θα είναι δύσκολος.

Η απόσυρση κεφαλαίων και η πτώση των χρηματιστηρίων της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας είναι το μικρότερο κακό. Το σοβαρότερο είναι ότι οι τέσσερεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης νοσούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και οι άλλες στην καλύτερη περίπτωση λιμνάζουν.

Η κατάσταση στην Ισπανία παρ’ όλες τις δηλώσεις του κ. Ραχόϊ είναι απογοητευτική γιατί ένα είναι το πρόβλημα που αποδεικνύει την κατάσταση του συνόλου: το ισπανικό έλλειμμα, το οποίο φέτος θα φθάσει το 6% του ΑΕΠ και το 2015 θα είναι επίσης κακό. Μαθηματικά το ισπανικό δημόσιο χρέος φθάνει σε μη εξυπηρετούμενα επίπεδα.

Η κατάσταση στην Ιταλία είναι χειρότερη. Η οικονομία της συρρικνώθηκε και στο δεύτερο τρίμηνο ακυρώνοντας έτσι τις ελπίδες για ανάπτυξη το 2014. Προβλέπεται επίσης ότι το έλλειμμα θα ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ παρά την δημιουργική λογιστική του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών και φυσικά το χρέος θα φθάσει το 140% του ΑΕΠ – το οποίο ΑΕΠ μειώθηκε στο επίπεδο του 2000. Αν συνεχίσουν οι αγορές να χρηματοδοτούν τα ιταλικά ελλείμματα είναι άγνωστο.

Οι ήδη αναιμικές ιταλικές τράπεζες που μάχονται να επιβιώσουν, δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη. Έτσι η ύφεση κρατάει δύο χρόνια, η βαριά φτώχεια διπλασιάστηκε στα 8,6 εκατομμύρια άτομα, η ανεργία των νέων είναι 40% και παρόλα αυτά η παραγωγικότητα των Ιταλών είναι στάσιμη για μια δεκαετία.

Η γαλλική οικονομία, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ευρώπη, δεν είναι καλύτερα και λόγω μεγέθους η κατάσταση είναι περισσότερο ανησυχητική. Μόλις δέχτηκε ένα ακόμη πλήγμα. Η βιομηχανία της συρρικνώθηκε και πάλι τον Ιούλιο, η ανεργία ανέβηκε πάνω από το 10%, το εμπορικό της έλλειμμα που είναι σταθερά αρνητικό στα 50 δις τον χρόνο τα τελευταία δέκα χρόνια έφτασε το πρώτο εξάμηνο του ’14 στα 30 δις ευρώ και αυξάνει.

Το δημόσιο έλλειμμα θα είναι φέτος 4% του ΑΕΠ, πράγμα που ακυρώνει την οποία ελπίδα για ανάπτυξη και αυξάνει το δημόσιο χρέος σε άνω του 95% του ΑΕΠ με ακόμη μεγαλύτερη αύξηση το ’15.

Ο Νομπελίστας κύπριος καθηγητής Σερ Κριστόφ Πισσαρίδης έφτασε στο σημείο να προειδοποιήσει ότι η “Σοσιαλιστική Οικονομία της Προσφοράς” του Προέδρου Ολάντ κινδυνεύει να καταστήσει την Γαλλική Οικονομία ευάλωτη για πολλά χρόνια και ακόμη απειλεί και αυτή την ύπαρξη του Ευρώ. Δεν φαίνεται ελπίδα στον ορίζοντα, ο Ολάντ παραμένει απαθής παρατηρητής.

Εάν τα πράγματα σταματούσαν εκεί θα ήταν ακόμη διαχειρίσιμα Το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, η Γερμανία, χάνει ατμό.

Ο χρηματιστηριακός δείκτης DAX που περιέχει τις 30 μεγαλύτερες γερμανικές εταιρίες έπεσε 11% σαν συνέπεια των κυρώσεων προς τη Ρωσία αλλά και διότι οι παραγγελίες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών προς τη Γερμανία μειώθηκαν κατά 10%.

Η Commerzbank δηλώνει ότι η γερμανική οικονομία συρρικνώθηκε το δεύτερο τρίμηνο του ’14 κατά 0,2%, που δείχνει ένα δύσκολο έτος γι’ αυτήν. Θα τα καταφέρει, αλλά δεν μπορεί να στηρίξει και την Ευρώπη. Ο οικονομικός φόβος επανήλθε μεταξύ των γερμανών επιχειρηματιών. Ο αποπληθωρισμός στην Γερμανία έφτασε το 0,5% και ας μην εξετάσουμε καλύτερα που βρίσκεται στο Νότο.

Η Ευρώπη λοιπόν φέτος βρίσκεται σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία πριν ακόμη αρχίσουν να “δαγκώνουν” οι αντικυρώσεις του κ. Πούτιν. Αυτός ο πόλεμος κυρώσεων εμπνεύσεως ΗΠΑ αλλά με δαπάνες της Ευρώπης θα φτωχύνει και την Ευρώπη και την Ρωσία ακόμη και πριν αρχίσουν οι αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες να ροκανίζουν κρατικούς προϋπολογισμούς.

Μέχρις εδώ τα πράγματα είναι απλώς κακά. Αν συνυπολογίσουμε τις συνέπειες του πετρελαίου και του αερίου τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Δεν έχει γίνει κατανοητό στην Ευρώπη το μέλλον των υδρογονανθράκων.

Πετρέλαιο και αέριο θα υπάρχουν αλλά σε ανώτερες τιμές που θα έχουν υφεσιακές συνέπειες. Αρχίζοντας από το πετρέλαιο, που είναι η ευκολότερη περίπτωση, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η τιμή του θα ανεβεί σημαντικά λόγω του χάους της Μέσης Ανατολής αλλά και συμφωνιών όπως Ρωσίας – Ιράν, η οποία δίνει μεγάλες εμπορικές δυνατότητες στους Ρώσους που θα το εκμεταλλευθούν. Οι Σαουδάραβες επίσης χρηματοδοτούν το παιχνίδι τους, της διάλυσης της Μέσης Ανατολής, σερβίροντας το λογαριασμό στους καταναλωτές πετρελαίου της Ευρώπης.

Η σοβαρότερη όμως περίπτωση είναι αυτή του αερίου. Η Ευρώπη εξαρτάται τον χειμώνα για πάνω από 30% της κατανάλωσής της από το ρωσικό αέριο και δεν υπάρχει ρεαλιστικά αντικατάστασή του, ούτε θα υπάρξει για 2-3 χρόνια ακόμη με άλλες εισαγωγές.

Ο παραπάνω χάρτης δείχνει την εξάρτηση των χωρών της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Είναι σαφές ότι σε μια Ευρώπη που ήδη υποφέρει, το να επιβαρύνει την οικονομία της με κυρώσεις και αντικυρώσεις, με αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες, με αυξημένη δαπάνη καυσίμων, με μειώσεις της βιομηχανικής της δραστηριότητας λόγω έλλειψης ή υψηλής τιμής του ρωσικού αερίου αλλά και μείωσης των παραγγελιών, και να έχει επιπλέον υποχρέωση εκταμίευσης μεγάλων ποσών για να στηρίξει την καταρρέουσα οικονομία της Ουκρανίας, θα τεθεί εν κινδύνω η ίδια η ευρωπαϊκή οικονομία.

Ο κ. Πούτιν είναι αδίστακτος αντίπαλος. Έχει ήδη αρχίσει να προβάλλει μέσω τρίτων πυρηνικά υπονοούμενα. Η ανάγκη πυρηνικής ομπρέλας προστασίας που μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να παράσχουν ήταν ο μείζων λόγος για τον οποίο η Γερμανία απεδέχθη να εφαρμόσει κυρώσεις στη Ρωσία. Η γεωπολιτική αυτή στρατηγική επιλογή θα αποδειχθεί πολύ ακριβή, είναι όμως αναγκαία για μια Ευρώπη που πάντοτε βολεύεται την ασφάλεια της να την παρέχει τρίτος και εν προκειμένω οι ΗΠΑ.

Το κόστος προστασίας πλάγια θα το πληρώσει η Ευρώπη. Ό,τι δεν πωλούμε ως Ευρώπη στη Ρωσία, από φρούτα έως υψηλή τεχνολογία, είναι έτοιμη να το πουλήσει και το κάνει, μια άλλη ή περισσότερες χώρες.

Ενέργεια, κυρώσεις, αντικυρώσεις, υπέρογκο και αυξανόμενο δημόσιο χρέος, ύφεση και αποπληθωρισμός είναι ένα μείγμα που δύσκολα θα το απορροφήσει η Ευρώπη. Η ουκρανική περιπέτεια πρέπει κάπως να κλείσει πριν έρθει ο χειμώνας.

Ελπίζεται ότι το τρίο Γιούνκερ-Ντράγκι -Σουλτς θα εμπνευσθεί μια νέα πολιτικό-οικονομική πρόταση. Η παρούσα κατάσταση δεν είναι επί μακρόν διαχειρίσιμη.

Κάσσανδρος

* Περισσότερα άρθρα στο www.kassandros.gr